VENEDIKLILER'LE YAPILAN ILK DENIZ SAVASI
Bir kara devleti olarak kurulan Osmanli Devleti, daha Orhan
Gazi zamanindan itibaren denizciligin önemini kavramis ve gelismesinin denizcilik
sayesinde daha kolay olacagini anlamisti. Bu sebeple olacak ki 1321'lerden itibaren üç
yönde denizlere çikma hareketine basladi. Yildirim Bâyezid zamaninda Gelibolu
tersanesinin yapilmasi ile gelismeye baslayan Osmanli denizciligi, henüz Venedikliler'le
boy ölçüsebilecek bir güce sahip degildi.
Ege Denizi'nde Venedikliler'e bagli Andros adasi beyi olan
Pietro Zeno, Osmanli ticaret gemilerine karsi düsmanca bir muamele içinde bulundugu
için hicrî 818 (M. 1415) yilinda Gelibolu tersanesinde hazirlanan 30 kadirga, Çali Bey
komutasinda Akdeniz'e çikar. Otuz gemiden meydana gelen bu Osmanli donanmasi,
Venedikliler tarafindan Türk ticaret gemilerine karsi girisilen hareketlere mukabele
etmek üzere Andros, Paros ve Milos adalarina hücum etmis, bir hayli de esir alip
dönmekte iken Egriboz adasi sahilinde rastladigi birkaç Venedik ticaret gemisini de zapt
ederek geriye dönmüstü. Bu hadiseden bir sene sonra, Venedikliler'in Pietro Loredano
komutasinda sevk ettikleri donanma, Lapseki önlerine gelir. Venedik amirali, Türkler
tarafindan kendisine bir taarruz olmadikça, kendisinin taarruz etmemesi hakkinda
senatodan kesin talimat almisti. Bu talimat geregi o, Türklerden zapt ettikleri gemileri
geri isteyecekti. Bununla beraber her iki donanma da harp tertibati almisti. Tam bu sirada
Istanbul taraflarindan gelmekte olan bir Middili gemisini, Türklere ait oldugunu
zannederek yakalamak isteyen Venedik amirali, geminin Osmanli donanmasina dogru kaçip
onlara siginmasi üzerine geminin kendisine verilmesini ister. Bu istegi red eden Osmanli
amirali, olaya müdahale ettiginden Marmara adasi ile Gelibolu arasinda siddetli bir
muharebe meydana gelir. Henüz yeni gelismekte olan Osmanli donanmasi, bu ilk ciddi deniz
muharebesinde maglub olurken komutani (amiral) olan Çali Bey de sehid olur (1
Rebiülâhir 819/29 Mayis 1416). Yaralanmis olan Venedik amirali ise Bozcaada'ya çekilir.
1417 yilinda Pietro Loredano tekrar gelerek Lapseki'yi almak istediyse de muvaffak olamaz.
Sonunda Imparator Manuel'in araya girmesi ile iki taraf arasinda baris saglanmis ve
esirler iade edilmisti.
Öyle anlasiliyor ki Osmanlilar, yeni yeni ögrenmeye
basladiklari bu denizcilik mesleginde henüz tam bir olgunluga erismis degillerdi. Bu
sebeple, kahramanca savasmis olmalarina ragmen Venedikliler'le basa çikamamislardi. Zaten
Venedikliler de kendileri ile denizde rekabet edebilecek bir gücü istemiyorlardi. Bunun
için Osmanli denizciligini baltalamaya yönelik her çareye basvuruyorlardi. Nitekim bu
ilk savasta maglub olan Osmanli donanmasi ve askerine karsi giristikleri katliam bunun
açik bir delili olarak tarih sayfalarinda yer almaktadir. Gerek çagdas tarihçi Dukas,
gerekse daha sonraki tarihçiler bu katliami tafsilatli bir sekilde anlatirlar. Bunlarin
verdigi bilgiye göre Gelibolu sahilinde cereyan eden muharebeyi seyr eden çocuk ve
kadinlarin gözleri önünde o anda ele geçirilen Osmanli amiral gemisi ile alti kadirga
ve alti çektirmede ele geçirilen bütün esirler, topluca öldürülerek büyük bir
katliama tabi tutuldular. Bu arada bütün savas boyunca yirmi yedi gemi, Venedikliler'in
eline düstü. Ertesi gün, ölümden kurtulmus bulunan esirler, tekrar gözden
geçirildi. Bunlar içinde kendi istekleri ile Osmanli gemilerinde bulunan Ceneviz,
Katalan, Sicilyali, Fransiz ve Giridli gibi Hiristiyan gemiciler de, gemilerin seren
direklerine asilmak suretiyle öldürüldüler. Bu arada Osmanli amirali ile isbirligi
yaptiklarini sandiklari vatandaslarini da amiral gemisinde iskence ile öldürdüler.
Katliamdan kurtulan Müslüman gemici ve askerlerin bir kismi da idareleri altinda bulunan
Ege adalarina çalistirilmak üzere götürnldüler.
Dukas, bu muharebedeki katliami su ifadelerle nakl eder:
"Evvela amiral Çali Bey'in kadirgasina taarruz ederek, gemide mevcud bütün erleri
kiliçtan geçirdiler. Hatta Çali Bey'i de yakalayarak vücudunu parça parça ettiler.
Sonra baska kadirgalara da taarruz ederek bütün Türk kadirgalarini zapt ettiler.
Türkleri, kanlarinin ve çocuklarinin gözleri önünde merhametsizce parçaladilar. Bu
muharebe, Gelibolu'dan bir mil kadar uzakta cereyan etmisti.
Venedikliler, aksama dogru muharebeye son verdiler. 27 adet
Türk gemisini alarak Bozcaada limanina girdiler. Burada tahkikat yaparak erler arasinda
Türk aslindan olanlari kâmilen bogazladilar. Hiristiyan erler hakkinda da arastirma
yaparak Türk donanmasina angarya olarak cebren (zorla) alinmis olanlarin hayatlarini
bagisladilar. Ücret ve diger menfaat temini maksadiyla Türklerin hizmetine girmis
olanlarini Bozcaada'da kazikladilar. Bütün adada çepeçevre bag kütükleri ve bu
kütüklerden sarkmis üzüm salkimlari gibi asilmis erler görünüyordu."
Istanbul'un fethinden tam otuz yedi sene önce cereyan eden
bu hadise, Venedikliler'in vahsetini ortaya koymaktadir. Osmanlilar'in, simdiye kadar
tanimadiklari ve sahidi olmadiklari böyle bir olay, onlarin daha sonra denizcilikte de
maharet kesb etmek için çok daha ciddi çalismalarina sebep olmustu.
Bir kara devleti olarak kurulan Osmanli Devleti, daha Orhan
Gazi zamanindan itibaren denizciligin önemini kavramis ve gelismesinin denizcilik
sayesinde daha kolay olacagini anlamisti. Bu sebeple olacak ki 1321'lerden itibaren üç
yönde denizlere çikma hareketine basladi. Yildirim Bâyezid zamaninda Gelibolu
tersanesinin yapilmasi ile gelismeye baslayan Osmanli denizciligi, henüz Venedikliler'le
boy ölçüsebilecek bir güce sahip degildi.
Ege Denizi'nde Venedikliler'e bagli Andros adasi beyi olan
Pietro Zeno, Osmanli ticaret gemilerine karsi düsmanca bir muamele içinde bulundugu
için hicrî 818 (M. 1415) yilinda Gelibolu tersanesinde hazirlanan 30 kadirga, Çali Bey
komutasinda Akdeniz'e çikar. Otuz gemiden meydana gelen bu Osmanli donanmasi,
Venedikliler tarafindan Türk ticaret gemilerine karsi girisilen hareketlere mukabele
etmek üzere Andros, Paros ve Milos adalarina hücum etmis, bir hayli de esir alip
dönmekte iken Egriboz adasi sahilinde rastladigi birkaç Venedik ticaret gemisini de zapt
ederek geriye dönmüstü. Bu hadiseden bir sene sonra, Venedikliler'in Pietro Loredano
komutasinda sevk ettikleri donanma, Lapseki önlerine gelir. Venedik amirali, Türkler
tarafindan kendisine bir taarruz olmadikça, kendisinin taarruz etmemesi hakkinda
senatodan kesin talimat almisti. Bu talimat geregi o, Türklerden zapt ettikleri gemileri
geri isteyecekti. Bununla beraber her iki donanma da harp tertibati almisti. Tam bu sirada
Istanbul taraflarindan gelmekte olan bir Middili gemisini, Türklere ait oldugunu
zannederek yakalamak isteyen Venedik amirali, geminin Osmanli donanmasina dogru kaçip
onlara siginmasi üzerine geminin kendisine verilmesini ister. Bu istegi red eden Osmanli
amirali, olaya müdahale ettiginden Marmara adasi ile Gelibolu arasinda siddetli bir
muharebe meydana gelir. Henüz yeni gelismekte olan Osmanli donanmasi, bu ilk ciddi deniz
muharebesinde maglub olurken komutani (amiral) olan Çali Bey de sehid olur (1
Rebiülâhir 819/29 Mayis 1416). Yaralanmis olan Venedik amirali ise Bozcaada'ya çekilir.
1417 yilinda Pietro Loredano tekrar gelerek Lapseki'yi almak istediyse de muvaffak olamaz.
Sonunda Imparator Manuel'in araya girmesi ile iki taraf arasinda baris saglanmis ve
esirler iade edilmisti.
Öyle anlasiliyor ki Osmanlilar, yeni yeni ögrenmeye
basladiklari bu denizcilik mesleginde henüz tam bir olgunluga erismis degillerdi. Bu
sebeple, kahramanca savasmis olmalarina ragmen Venedikliler'le basa çikamamislardi. Zaten
Venedikliler de kendileri ile denizde rekabet edebilecek bir gücü istemiyorlardi. Bunun
için Osmanli denizciligini baltalamaya yönelik her çareye basvuruyorlardi. Nitekim bu
ilk savasta maglub olan Osmanli donanmasi ve askerine karsi giristikleri katliam bunun
açik bir delili olarak tarih sayfalarinda yer almaktadir. Gerek çagdas tarihçi Dukas,
gerekse daha sonraki tarihçiler bu katliami tafsilatli bir sekilde anlatirlar. Bunlarin
verdigi bilgiye göre Gelibolu sahilinde cereyan eden muharebeyi seyr eden çocuk ve
kadinlarin gözleri önünde o anda ele geçirilen Osmanli amiral gemisi ile alti kadirga
ve alti çektirmede ele geçirilen bütün esirler, topluca öldürülerek büyük bir
katliama tabi tutuldular. Bu arada bütün savas boyunca yirmi yedi gemi, Venedikliler'in
eline düstü. Ertesi gün, ölümden kurtulmus bulunan esirler, tekrar gözden
geçirildi. Bunlar içinde kendi istekleri ile Osmanli gemilerinde bulunan Ceneviz,
Katalan, Sicilyali, Fransiz ve Giridli gibi Hiristiyan gemiciler de, gemilerin seren
direklerine asilmak suretiyle öldürüldüler. Bu arada Osmanli amirali ile isbirligi
yaptiklarini sandiklari vatandaslarini da amiral gemisinde iskence ile öldürdüler.
Katliamdan kurtulan Müslüman gemici ve askerlerin bir kismi da idareleri altinda bulunan
Ege adalarina çalistirilmak üzere götürnldüler.
Dukas, bu muharebedeki katliami su ifadelerle nakl eder:
"Evvela amiral Çali Bey'in kadirgasina taarruz ederek, gemide mevcud bütün erleri
kiliçtan geçirdiler. Hatta Çali Bey'i de yakalayarak vücudunu parça parça ettiler.
Sonra baska kadirgalara da taarruz ederek bütün Türk kadirgalarini zapt ettiler.
Türkleri, kanlarinin ve çocuklarinin gözleri önünde merhametsizce parçaladilar. Bu
muharebe, Gelibolu'dan bir mil kadar uzakta cereyan etmisti.
Venedikliler, aksama dogru muharebeye son verdiler. 27 adet
Türk gemisini alarak Bozcaada limanina girdiler. Burada tahkikat yaparak erler arasinda
Türk aslindan olanlari kâmilen bogazladilar. Hiristiyan erler hakkinda da arastirma
yaparak Türk donanmasina angarya olarak cebren (zorla) alinmis olanlarin hayatlarini
bagisladilar. Ücret ve diger menfaat temini maksadiyla Türklerin hizmetine girmis
olanlarini Bozcaada'da kazikladilar. Bütün adada çepeçevre bag kütükleri ve bu
kütüklerden sarkmis üzüm salkimlari gibi asilmis erler görünüyordu."
Istanbul'un fethinden tam otuz yedi sene önce cereyan eden
bu hadise, Venedikliler'in vahsetini ortaya koymaktadir. Osmanlilar'in, simdiye kadar
tanimadiklari ve sahidi olmadiklari böyle bir olay, onlarin daha sonra denizcilikte de
maharet kesb etmek için çok daha ciddi çalismalarina sebep olmustu.
