BATI ANADOLU'DA TÜRK BIRLIGININ KURULMASI
Osmanli tahtinda meydana gelen degisiklikten istifadeyi
düsünen ve Yakub Çelebi'nin öldürülmesini bahane eden Karaman oglu Alaeddin Ali Bey,
komsu beylikleri de Osmanlilar aleyhine kiskirtmaktan geri kalmiyordu. O, bununla da
yetinmeyerek Osmanlilara ait bazi yerleri de isgal etmisti.
Bâyezid, Balkanlar'da gerekli tedbirleri aldiktan sonra
Anadolu harekâtina baslamak üzere eski taht sehri olan Bursa'ya gelir. O, burada,
Rumeli'de bulunup devletin sinirlan üzerinde gerekli tedbirleri almakla mesgul olan
komutanlarin islerini bitirip gelmelerine kadar bekledi. Bu esnada Bursa'da imar
faaliyetlerine devam ederek sehirde cami, medrese, imâret, misafirhane, dâru's-sifa gibi
hayir eserleri yaptirir. Ayrica Seyh Ebu Ishak dervisleri için de büyük bir zaviye insa
ettirdi. Sükrullah, onun Bursa'da insa ettirdigi hayir müesseselerinden bahs ederken
söyle der:
"Bursa'da bir Dâru'l-hayr, bir hastahâne, Ebu
Ishakhâne, iki medrese, bir cami yaptilar. Onlarin evkafini tayin buyurdu. Daru'l-hayrin
evkafindan olmak üzere as ve yemden baska her yil bilginlere ve yerli yabanci yoksullara
600 müd bugday verilmek, her gün konuga ve yerliye et ile birlikte 300 çanak as
eristirilmek üzere vakiflarini tayin buyurdu. Hastahâne, Ebu Ishakhâne, medreseler ve
caminin her biri için ayrica vakiflar tayin buyurdu. Görenek oldugu üzere bunlara seyh,
tabib, imam, müezzin ve müderris dikip akçalarini tayin ettirdi. 30 hafiz,
daru'l-hayra, 30 hafiz, camiye tayin buyurdu ki, her gün biri Tanri kelamindan bir cüz
okuya." Keza o, kaynaklarin ifadesine göre üç degirmen çalistiracak kadar bol ve
lezzetli içimi ile taninan Akçaglayan adindaki suyu kapali künklerle Uludag'dan sehre
indirterek yaptirdigi imâret yaninda kemerler üzerinden geçirip cami, medrese ve hamama
taksim etmisti. Artan suyu da mahallelere taksim edip çesmelerden akitmisti. Bütün
hayir ve sosyal tesisler için de vakiflar tahsis etmisti.
Rumeli ve Bizans islerini yoluna koyan Bâyezid, Sirp
kralini maiyeti ile birlikte ordusuna çagirip harekete geçmek istiyordu. Bizans
Imparatorunun oglu Manuel de kuvvetleri ile birlikte Sultan'in ordusuna katilir. Padisah,
bundan sonra Kastamonu emîri Candarogullari'ndan Kötürüm Bâyezid'in oglu Süleyman
Pasa'yi da ittifaka çagirir. Bu arada Edirne'de muhafiz olarak kalan Beylerbeyi Kara
Timurtas Pasa'yi da Rumeli kuvvetleri ile birlikte Anadolu'ya getirtir. Bu kadar büyük
bir kuvvet toplamis olan Bâyezid, bir taraftan Bizans Prensi Manuel'i Rum kuvvetleri ile
Alasehir üzerine göndererek Bizans Imparatorlugu'na tabi olan bu sehri zapt ettirir.
Bütün Osmanli kaynaklan ve özellikle bu olayin meydana geldigi anda yasayan Ahmedî bu
sehrin Bâyezid zamaninda feth edildigine isaretle:
"Ne Alasar kodi vü ne Saruhan Ne Aydin u ne
Mentese ne Germiyan" der.
Öbür taraftan Saruhan üzerine yürüyen Sultan
Bâyezid, burayi harpsiz denecek bir sekilde almis ve emir Hizir Sah ile kardesi Orhan'i
Bursa'ya gönderip haps ettirmisti. Bundan sonra Aydin iline giren Bâyezid, Isa Bey'in
fazl, kemal ve yasina hürmet ederek ona kendinin ve ecdadinin evkafina mutasarrif olmak
üzere kayd-i hayat ile (ölünceye kadar) kendisine Tire'yi ikta olarak vermisti. Bu
arada Yildirim, Isa Bey'in kizi Hafsa Hatun ile evlendi.
Sultan Bâyezid, daha sonra kayin biraderi olan Germiyan
oglu Yakub Bey'in de üzerine yürüyerek basta Kütahya olmak üzere bütün ülkesini
alir. Anadolu birligini kurma gayretinde olan Bâyezid, bütün islerini tamamlamadan bu
hareketten vaz geçecege benzemiyordu. Onun için Ahmed ve Mehmet Bey ismindeki iki
kardesin idaresinde bulunan Mentese üzerine de yürüdü. Burayi da kendisine baglayan
Sultan, aldigi bu yeni yerlerin her birine kendi ogullarini vali olarak tayin etti. Bu
arada Kütahya merkez olmak üzere meydana getirdigi Anadolu beylerbeyligine Kara
Timurtas'i getirmisti. Bundan sonra Hamidogullari beyligine ait yerlerin pek çogunu ele
geçiren Bâyezid, bu arada beylige bagli olan Antalya'yi da Osmanlilara bagli bir sancak
haline getirdi. Bütün bu hareketleri ile Yildirim Bayezid, Anadolu'yu bir Osmanli
vilayeti haline getirerek merkeziyetçi bir devlet kurmak düsüncesinde oldugunu
gösteriyordu.
Osmanli tahtinda meydana gelen degisiklikten istifadeyi
düsünen ve Yakub Çelebi'nin öldürülmesini bahane eden Karaman oglu Alaeddin Ali Bey,
komsu beylikleri de Osmanlilar aleyhine kiskirtmaktan geri kalmiyordu. O, bununla da
yetinmeyerek Osmanlilara ait bazi yerleri de isgal etmisti.
Bâyezid, Balkanlar'da gerekli tedbirleri aldiktan sonra
Anadolu harekâtina baslamak üzere eski taht sehri olan Bursa'ya gelir. O, burada,
Rumeli'de bulunup devletin sinirlan üzerinde gerekli tedbirleri almakla mesgul olan
komutanlarin islerini bitirip gelmelerine kadar bekledi. Bu esnada Bursa'da imar
faaliyetlerine devam ederek sehirde cami, medrese, imâret, misafirhane, dâru's-sifa gibi
hayir eserleri yaptirir. Ayrica Seyh Ebu Ishak dervisleri için de büyük bir zaviye insa
ettirdi. Sükrullah, onun Bursa'da insa ettirdigi hayir müesseselerinden bahs ederken
söyle der:
"Bursa'da bir Dâru'l-hayr, bir hastahâne, Ebu
Ishakhâne, iki medrese, bir cami yaptilar. Onlarin evkafini tayin buyurdu. Daru'l-hayrin
evkafindan olmak üzere as ve yemden baska her yil bilginlere ve yerli yabanci yoksullara
600 müd bugday verilmek, her gün konuga ve yerliye et ile birlikte 300 çanak as
eristirilmek üzere vakiflarini tayin buyurdu. Hastahâne, Ebu Ishakhâne, medreseler ve
caminin her biri için ayrica vakiflar tayin buyurdu. Görenek oldugu üzere bunlara seyh,
tabib, imam, müezzin ve müderris dikip akçalarini tayin ettirdi. 30 hafiz,
daru'l-hayra, 30 hafiz, camiye tayin buyurdu ki, her gün biri Tanri kelamindan bir cüz
okuya." Keza o, kaynaklarin ifadesine göre üç degirmen çalistiracak kadar bol ve
lezzetli içimi ile taninan Akçaglayan adindaki suyu kapali künklerle Uludag'dan sehre
indirterek yaptirdigi imâret yaninda kemerler üzerinden geçirip cami, medrese ve hamama
taksim etmisti. Artan suyu da mahallelere taksim edip çesmelerden akitmisti. Bütün
hayir ve sosyal tesisler için de vakiflar tahsis etmisti.
Rumeli ve Bizans islerini yoluna koyan Bâyezid, Sirp
kralini maiyeti ile birlikte ordusuna çagirip harekete geçmek istiyordu. Bizans
Imparatorunun oglu Manuel de kuvvetleri ile birlikte Sultan'in ordusuna katilir. Padisah,
bundan sonra Kastamonu emîri Candarogullari'ndan Kötürüm Bâyezid'in oglu Süleyman
Pasa'yi da ittifaka çagirir. Bu arada Edirne'de muhafiz olarak kalan Beylerbeyi Kara
Timurtas Pasa'yi da Rumeli kuvvetleri ile birlikte Anadolu'ya getirtir. Bu kadar büyük
bir kuvvet toplamis olan Bâyezid, bir taraftan Bizans Prensi Manuel'i Rum kuvvetleri ile
Alasehir üzerine göndererek Bizans Imparatorlugu'na tabi olan bu sehri zapt ettirir.
Bütün Osmanli kaynaklan ve özellikle bu olayin meydana geldigi anda yasayan Ahmedî bu
sehrin Bâyezid zamaninda feth edildigine isaretle:
"Ne Alasar kodi vü ne Saruhan Ne Aydin u ne
Mentese ne Germiyan" der.
Öbür taraftan Saruhan üzerine yürüyen Sultan
Bâyezid, burayi harpsiz denecek bir sekilde almis ve emir Hizir Sah ile kardesi Orhan'i
Bursa'ya gönderip haps ettirmisti. Bundan sonra Aydin iline giren Bâyezid, Isa Bey'in
fazl, kemal ve yasina hürmet ederek ona kendinin ve ecdadinin evkafina mutasarrif olmak
üzere kayd-i hayat ile (ölünceye kadar) kendisine Tire'yi ikta olarak vermisti. Bu
arada Yildirim, Isa Bey'in kizi Hafsa Hatun ile evlendi.
Sultan Bâyezid, daha sonra kayin biraderi olan Germiyan
oglu Yakub Bey'in de üzerine yürüyerek basta Kütahya olmak üzere bütün ülkesini
alir. Anadolu birligini kurma gayretinde olan Bâyezid, bütün islerini tamamlamadan bu
hareketten vaz geçecege benzemiyordu. Onun için Ahmed ve Mehmet Bey ismindeki iki
kardesin idaresinde bulunan Mentese üzerine de yürüdü. Burayi da kendisine baglayan
Sultan, aldigi bu yeni yerlerin her birine kendi ogullarini vali olarak tayin etti. Bu
arada Kütahya merkez olmak üzere meydana getirdigi Anadolu beylerbeyligine Kara
Timurtas'i getirmisti. Bundan sonra Hamidogullari beyligine ait yerlerin pek çogunu ele
geçiren Bâyezid, bu arada beylige bagli olan Antalya'yi da Osmanlilara bagli bir sancak
haline getirdi. Bütün bu hareketleri ile Yildirim Bayezid, Anadolu'yu bir Osmanli
vilayeti haline getirerek merkeziyetçi bir devlet kurmak düsüncesinde oldugunu
gösteriyordu.
