GERILEME DÖNEMI
VE GERILEMEYI DURDURDURMA ÇABALARI
1764 yilinda Rusya, Osmanlilarin toprak bütünlügünü garanti ettigi Lehistan'i
isgal etmis ve kaçan mülteciler Osmanli sinirini geçen Ruslar tarafindan
katledilmistir. Bu olay üzerine Osmanli Devleti Rusya'ya savas ilân etmistir(1768).
Ruslar, Baserabya ve Kirim'i isgal ettikleri gibi, Ingilizlerin de yardimiyla, Baltik
filosonu Akdeniz'e göndererek, Mora Rumlarini isyana tesvik etmisler ve Çesme'de demirli
Osmanli donanmasini gafil avlayarak, gemileri yakmislardir. Bu arada Misir'da da bir isyan
hareketi baslamistir. Ruscuk ve Silistre önlerinde Osmanli kuvvetlerinin mevzii basarilar
kazanmasinin ardindan II. Katerina, Lehistan isini halletmeyi plânladigindan Osmanlilarla
anlasma yapmayi kabul etmistir. I.Abdulhamit'in (1773-1789) basa geçmesinden sonra
imzalanan Küçük Kaynarca Antlasmasi ile (21 Temmuz 1774) Kirim Hanligi Osmanlidan
kopartilarak sözde bagimsiz bir devlet olmus, Baserabya, Eflâk, Bogdan Osmanlilarda
kalmis, ancak Azak ve Kabartay bölgesi Rus hâkimiyetine geçmistir. Ruslar bu anlasmayla
Ingiltere ve Fransa'ya taninan kapitülâsyonlari da kazanmis ve her yerde konsolosluk
açma hakkini elde ederek, Osmanlinin iç islerine karisabilecegi bir ortami kendine
hazirlamistir. Nitekim 1783'te Kirim'i isgal ve ilhak eden Rusya, Karadeniz'e hâkim
olarak, sicak denizlere inme politikasini gerçeklestirme yönünde büyük bir adim
atmis, Ortadokslari himaye bahanesiyle de Balkanlardaki nüfuzunu kuvvetlendirmistir.
Rusya'nin nihaî amaci, Istanbul'u ele geçirerek Bizans'i yeniden diriltmek idi.
Iste bu maksatla, Osmanli Devleti'ni taksim etmek üzere Avusturya ile gizli bir anlasma
yapildi. Bu anlasmayi haber alan Osmanli Devleti, Prusya ve Ingiltere'nin de tahrikiyle
Rusya'ya karsi savas açti. Halkin infialine neden olan Kirim'i geri almak Osmanlinin en
büyük arzusuydu. Ancak bu savasa Rusya'nin müttefiki olan Avusturya'nin da
katilmasiyla, Osmanlilar iki cephede birden mücadele etmek zorunda kaldilar(1788).
Avusturya'ya karsi iki kez savas kazanildi. Belgrat ve Banat ele geçirildi. Ancak
Rusya'ya karsi dogu cephesinde basari saglanamadi. Bu tarihlerde Osmanli tahtina III.
Selim çikmisti (1789-1807). III. Selim Isveç ile bir anlasma yaparak Rusya'ya karsi bir
müttefik kazanmisti. Ancak Rusya Bükres ile Küçük Eflâk'i almis, ardindan da Belgrat
ve Bender düsmüstü. 1790'da Avusturya Imparatoru II.Joseph ölünce iç ayaklanmalar
bas göstermis ve Fransiz ihtilalinin etkileri bu ülkede de hissedilmeye baslanmisti.
Bunun üzerine yeni Imparator II.Leopold, Zistovi anlasmasini imzalayarak Osmanlilarla
olan savasi sona erdirdi (1791). Bu anlasma mevcut statükoyu muhafaza eden maddelerden
ibaretti. Rusya ile de, Ispanya'nin araciligiyla Yas Baris Antlasmasi imzalandi (1792).
Rusya'nin savas sirasinda isgal ettigi yerlerden sadece Özi, anlasmayla verilmis
oluyordu. Hem Avusturya hem de Rusya bu anlasmalarla, Fransa ve Lehistan'daki gelismelere
dikkatlerini verirken, Osmanli Devleti de gerekli islahatlari yapmak için bir soluklanma
zamani bulabilecekti.
