ISTANBUL KUSATMASI
Bizans Imparatoru Ikinci Manuel'in, Çelebi Sultan
Mehmed'in vefatindan sonra Mustafa Çelebi'yi salivermesi ve onunla anlasarak Osmanli
Devleti'nin basina büyük bir gaile açmasi, Sultan Murad'in kendisinden önce bes defa
kusatilmis bulunan ve hiç birinde de alinamayan Istanbul, dolayisiyle Bizans problemine
bir çare düsünmesine sebep olmustu. Mustafa Çelebi isyanini, fazla kardes kani
dökülmeden basarili bir sekilde atlatan Murad, Bizans'in devamli surette oynadigi iki
yüzlü rolüne son vermek istiyordu.
Sultan Murad'in, amcasina karsi olan galibiyeti,
Bizans Imparatoru'nu korkutmustu. Mustafa Çelebi'yi serbest birakip onu Murad'la
mücadeleye tahrik ederken, Osmanlilar'in senelerce kardes kavgalari ile kanlarini akitip
zayiflayacaklarini düsünen imparatorun hesaplan tam anlamiyla gerçeklesmemisti. Halbuki
bütün ricalara ve kendisine saglanmaya çalisilan menfaatlere ragmen Bizans Imparatoru
Manuel, Mustafa Çelebi'ye yardimi daha kârli bulmus olacak ki, Ikinci Sultan Murad'in
bütün tekliflerini red edecek ve hatta Sultan Murad'in elçisi olan Çandarlizâde
Ibrahim Pasa'yi dinleme nezâketinde bile bulunmayacakti.
Gerçi Osmanlilar, baslangiçta imparatorun
düsündügü sekilde ikiye ayrilmakla beraber, bu ikilik davasi, kisa sürmüs ve hemen
hemen kansiz denecek sekilde sona ermisti. Hatta fazla zayiat verilmeden halledildiginden
kuvvet kaybina da ugranilmamisti.
Mustafa Çelebi hadisesinin bastirildigi ve
sehzadenin bertaraf edildigi haberini alan ihtiyar Manuel ile saltanat ortagi olan oglu
VIII. Ioannis'i bir telas alir. Bu sebeple görünüste Murad'i tebrik etmek, fakat
gerçekte durumu ögrenmek ve aradaki soguklugu giderip dostluga çevirmek için Bizans
asilzâdelerinden Lakanas ve Marko Ganis adlarinda iki elçi gönderirler. Bu elçiler,
bütün kabahati Bâyezid Pasa'ya yüklerler. Onlara göre Sultan Mehmed (Çelebi
Mehmed)'in vasiyetine ragmen, Bâyezid, bu çocuklari vermedigi gibi elçileri de
kovmustu. Sultan Murad, bu iddiada bulunan elçileri huzuruna kabul etmedigi gibi
hediyelerini de red eder. Öyle anlasiliyor ki Sultan Murad ise Bizans'in bu iki
yüzlülügüne kanmamis, baska devletlerden tebrik için gelen heyetleri kabul ettigi
halde Istanbul ile ilgili hazirliklarini tamamlayincaya kadar Bizans elçilerini kabul
etmemisti. Fakat bütün hazirliklarini tamamlayinca elçileri huzuruna çagirarak
Imparatorlarinin yanina dönmelerini ve yirmi bin askerin basinda olarak cevabini bizzat
kendisinin getirecegini söylemelerini emr etmisti.
Bu hareketle Sultan Murad, artik imparatora hesap
sorma zamaninin geldigini kendisine bildirmis oluyordu. Gerçekten de hazirliklar
tamamlandiktan sonra Sultan Murad 1422 senesi Haziran ayinda önce on bin kisilik bir
kuvvet ile Mihaloglu Mehmed Bey'i Istanbul çevresini vurmak üzere göndermisti. Bunun
arkasindan da bizzat kendisi yirmi bin kisilik bir ordu ile hareket eder. 20 Haziran'da
Istanbul önüne gelen ordu, Yildizlikapi'dan Haliç'e kadar sehri karadan kusatir.
Osmanli donanmasi da bu kusatmada hazir bulunur. Osmanli ordusunda top ta vardi. Surlara
hücum etmek ve onlari asmak için sur yüksekliginde ve hatta bazan ondan daha yüksek
tekerlekli kuleler yapilmisti. Bu kusatma daha öncekilere göre çok daha çetin, zorlu
ve sistemli olmustu.
Bu kusatma ile Istanbul altinci defadir Müslüman
Türkler tarafindan kusatiliyordu. Kusatmalarin ilk dördü Yildirim Bâyezid, besincisi
Musa Çelebi tarafindan yapilmisti. Bizanslilar, her kusatilmada, Türklerin basina yeni
yeni gaileler çikarip kurtuluslarini sagliyorlardi. Bundan önceki kusatmalarin en
siddetlisi, Yildirim Bâyezid'in son kusatmasi idi. Fakat Timur belasi, Türkleri büyük
bir felakete ugratirken, Bizansi da dördüncü muhasaradan kurtarmisti. Böylece Timur,
Bizans'in ömrünü yarim asir kadar uzatmis oluyordu.
Osmanlilarin muhasarasindan, Imparator kadar Bizans
halki da korkuya düstügünden Istanbul'da halk arasinda bazi dedikodular yayilmaya
basladi. Bunlarin basinda, Çelebi Sultan Mehmed zamaninda, Osmanlilara elçilik vazifesi
ile gönderilen Bizans'in taninmis sahsiyetlerinden ve ayni zamanda saray tercümani olan
Teologos Koraks'in bu sefer ayni vazife ile Murad'a gönderilmemis olmasi, saray nazirinin
hilesine baglaniyordu. Bu sebeple Imparator Manuel, halkin süphesini ortadan kaldirmak
gayesiyle Teologos Koraks'i Istanbul önlerinde çadirlarini kurdurmus bulunan Sultan
Murad'a gönderdi ise de Koraks bir sey elde edemeyerek gerisin geriye dönmüstü.
Bizans halkinin çektigi korku ve içinde bulundugu
endisenin derecesi, ortalikta dolasan dedikodu ve rivayetlerden de belli oluyordu. Önemli
sahsiyetlere karsi itimatsizligin bir ifadesi olan bu rivayetler, bazi kimselerin iskence
ile öldürülmesine sebep oluyordu. Nitekim Sultan Murad'a elçi olarak gönderilen
Teologos Koraks'in öldürülmesi, böyle bir rivayetin sonucunda gerçeklesmisti. Buna
göre Koraks, idareciligini kendisine vermek sarti ile Murad'a sehri teslim etme sözü
vermisti. O, Piyi (Silivri) kapisini açmak suretiyle Murad'in sehre girmesini
saglayacakti. Bu dedikodu, Teologos Koraks'in, Murad'in yanindan dönüsünde tahkir
edilmesine sebep oldu. Saray tercümani olan Koraks, Imparatorun huzurundan çikarken
muhafiz askerler bagirip çagirarak Koraks'in idamini isterler. El ve ayaklari baglanan
Koraks, askerlere teslim edilir. Askerler, Koraks'in üzerine çullanip onun gözlerini
oyup vücudunu birçok yerinden yaralarlar. Bundan sonra bir zindana atilan Koraks, üç
gün sonra oldugu yerde ölür. Evi de yagma edilip atese verilir.
Bizans içerisinde böyle hadiseler cereyan
ederken, Sultan Murad da sehri almak için esasli tedbirler aliyordu. Ordunun muhasarasi
baslamadan önce Mihaloglu Mehmed Bey'in emrindeki askerler Istanbul çevresini
vurmuslardi. Sonra bizzat padisah, ordunun basina geçerek kusatmaya basladi. Istanbul
kara tarafindan tamamen sarilmisti. Sehrin surlarinin çikis kapilarinin karsilarina
siperler kazdirildi. Bu siperler, gayet kalin, sert ve saglam kiris ile kalaslardan insa
edilmis olup surlara dönük cephelerine ok, mizrak ve tas gülleye karsi agaç
dallarindan sira halinde koruyucu mahiyette bir takim sedler ilave edilmisti. Öyle ki
Türk ordusu, bu kuvvetli siperler sayesinde Bizans surlarini delip tahrip edecegine
inaniyordu. Murad'in yaptigi bu muhasara, o ana kadar Osmanlilar'in yapmis oldugu en
büyük ve en siddetlilerindendi.
Sultan Murad, askerlerini gayretlendirmek ve
onlarin sayilarini artirmak için Istanbul ve hazinelerinin askerlere birakilacagini ilan
ettirdi. Bu haber üzerine orduya pek çok yerden katilmalar oldu.
Kusatmaya, Yildirim Bâyezid'in damadi Emir Sultan
adi ile bilinen Seyh Semseddin Buharî de bes yüz dervis ve muhibbani ile katilmisti. O,
askerlerin arasinda dolasarak manevî nüfuzu ile onlari cesaretlendiriyordu. Bu arada iç
murakebeye dalarak ve dua ederek Istanbul surlarinin Murad'in önünde açilacagi zamani
bekliyordu.
Emir Sultan, sonunda çadirindan çikarak 1422
Agustos'unun 24 Pazartesi günü Kostantiniyye'nin düsecegini söyledi. Bazi kaynaklarin
ifadesine göre Emir Sultan, dedigi gün ve zamanda bir savas atina binmis oldugu halde
sehre dogru ilerler. Seyh kilicini kinindan çekip "Allah, Muhammed" diye
haykirarak atini sürer. O, askerin basinda idi. Arkasindan Altinkapi ile Odunkapisi
arasinda yani sehrin kara tarafindan surunu çevreleyen büyük hat üzerinde savas
basladi. Bu hücum esnasinda Imparator Manuel ölüm döseginde idi. Oglu Ioannis, Sen
Roman kapisini savunan askerin basinda idi. Kostantiniyye'nin bütün halki bu tehlikeli
günde silah altinda idi. Kadinlar ve çocuklar kiliç yerine tirpan kullaniyor,
fiçilarin altlarindan kendilerine kalkan yapiyorlardi. Savasin en kizgin zamanlarinda bir
taraftan kopan "Allah" ve "Muhammed" nadalarina karsi, Bizanslilarin
söyledikleri "Hiristos" ve "Panaiya" kelimeleri isitiliyordu. Günes
batarken savas hâlâ sürüp gidiyordu. Sonunda Osmanlilar, ordugâhlarina döndüler.
Bizanslilar, Müslümanlarin çekilmelerini gökten inen "Panaiya"nm (Hz.
Meryem) görünüsüne baglamislardi. Öylesine ki o devir müverrihlerinden Kanano'ya
göre bunu bizzat Emir Sultan da görmüstü.
Istanbul, bu kusatmada da feth edilemedi. Sultan
Murad, ordusunu Istanbul surlari önünden çekip kusatmayi kaldirdi. Böylece Istanbul,
Imparatorun entrikalari sayesinde bir defa daha Osmanlilarin elinden kurtulmustu.
Imparator Manuel, Bizans'in bundan önceki muhasaralarinda oldugu gibi, padisahin basina
yeni gaileler açarak hükümdarin dikkatlerini baska bir yöne çekmeye çalismis ve
bunda muvaffak da olmustu. O, Sultan Murad'in küçük kardesi ve Hamideli (Isparta)
Sancak beyi Mustafa Çelebi'yi tesvik ederek sehzadenin saltanat davasina kalkmasina sebep
olmustu. Iste bu yüzden Sultan Murad, Istanbul muhasarasini kaldirmak zorunda kalmisti.
Takriben iki ay kadar süren bu muhasaranin
kaldirilmasi için, hücum günü olan 24 Agustos 1422'de, burçlar üzerinde
görüldügü ve Osmanlilar'in bundan dolayi kusatmayi biraktiklari iddia edilen kadin
hayaleti, bir hikâyeden ileri gidemez. Hükümdari, muhasaradan vaz geçiren sebep ne
Bizans'i kurtarmaya gelen Hz. Meryem, ne de Bizans'in güçlü bir sekilde karsi
koymasidir. Kusatmanin kaldirilmasinin gerçek sebebi, hükümdarin küçük kardesi
Mustafa'nin, saltanat dâvasina kalkisip Iznik'e kadar gelmis olmasidir.
Bizans Imparatoru Ikinci Manuel'in, Çelebi Sultan
Mehmed'in vefatindan sonra Mustafa Çelebi'yi salivermesi ve onunla anlasarak Osmanli
Devleti'nin basina büyük bir gaile açmasi, Sultan Murad'in kendisinden önce bes defa
kusatilmis bulunan ve hiç birinde de alinamayan Istanbul, dolayisiyle Bizans problemine
bir çare düsünmesine sebep olmustu. Mustafa Çelebi isyanini, fazla kardes kani
dökülmeden basarili bir sekilde atlatan Murad, Bizans'in devamli surette oynadigi iki
yüzlü rolüne son vermek istiyordu.
Sultan Murad'in, amcasina karsi olan galibiyeti,
Bizans Imparatoru'nu korkutmustu. Mustafa Çelebi'yi serbest birakip onu Murad'la
mücadeleye tahrik ederken, Osmanlilar'in senelerce kardes kavgalari ile kanlarini akitip
zayiflayacaklarini düsünen imparatorun hesaplan tam anlamiyla gerçeklesmemisti. Halbuki
bütün ricalara ve kendisine saglanmaya çalisilan menfaatlere ragmen Bizans Imparatoru
Manuel, Mustafa Çelebi'ye yardimi daha kârli bulmus olacak ki, Ikinci Sultan Murad'in
bütün tekliflerini red edecek ve hatta Sultan Murad'in elçisi olan Çandarlizâde
Ibrahim Pasa'yi dinleme nezâketinde bile bulunmayacakti.
Gerçi Osmanlilar, baslangiçta imparatorun
düsündügü sekilde ikiye ayrilmakla beraber, bu ikilik davasi, kisa sürmüs ve hemen
hemen kansiz denecek sekilde sona ermisti. Hatta fazla zayiat verilmeden halledildiginden
kuvvet kaybina da ugranilmamisti.
Mustafa Çelebi hadisesinin bastirildigi ve
sehzadenin bertaraf edildigi haberini alan ihtiyar Manuel ile saltanat ortagi olan oglu
VIII. Ioannis'i bir telas alir. Bu sebeple görünüste Murad'i tebrik etmek, fakat
gerçekte durumu ögrenmek ve aradaki soguklugu giderip dostluga çevirmek için Bizans
asilzâdelerinden Lakanas ve Marko Ganis adlarinda iki elçi gönderirler. Bu elçiler,
bütün kabahati Bâyezid Pasa'ya yüklerler. Onlara göre Sultan Mehmed (Çelebi
Mehmed)'in vasiyetine ragmen, Bâyezid, bu çocuklari vermedigi gibi elçileri de
kovmustu. Sultan Murad, bu iddiada bulunan elçileri huzuruna kabul etmedigi gibi
hediyelerini de red eder. Öyle anlasiliyor ki Sultan Murad ise Bizans'in bu iki
yüzlülügüne kanmamis, baska devletlerden tebrik için gelen heyetleri kabul ettigi
halde Istanbul ile ilgili hazirliklarini tamamlayincaya kadar Bizans elçilerini kabul
etmemisti. Fakat bütün hazirliklarini tamamlayinca elçileri huzuruna çagirarak
Imparatorlarinin yanina dönmelerini ve yirmi bin askerin basinda olarak cevabini bizzat
kendisinin getirecegini söylemelerini emr etmisti.
Bu hareketle Sultan Murad, artik imparatora hesap
sorma zamaninin geldigini kendisine bildirmis oluyordu. Gerçekten de hazirliklar
tamamlandiktan sonra Sultan Murad 1422 senesi Haziran ayinda önce on bin kisilik bir
kuvvet ile Mihaloglu Mehmed Bey'i Istanbul çevresini vurmak üzere göndermisti. Bunun
arkasindan da bizzat kendisi yirmi bin kisilik bir ordu ile hareket eder. 20 Haziran'da
Istanbul önüne gelen ordu, Yildizlikapi'dan Haliç'e kadar sehri karadan kusatir.
Osmanli donanmasi da bu kusatmada hazir bulunur. Osmanli ordusunda top ta vardi. Surlara
hücum etmek ve onlari asmak için sur yüksekliginde ve hatta bazan ondan daha yüksek
tekerlekli kuleler yapilmisti. Bu kusatma daha öncekilere göre çok daha çetin, zorlu
ve sistemli olmustu.
Bu kusatma ile Istanbul altinci defadir Müslüman
Türkler tarafindan kusatiliyordu. Kusatmalarin ilk dördü Yildirim Bâyezid, besincisi
Musa Çelebi tarafindan yapilmisti. Bizanslilar, her kusatilmada, Türklerin basina yeni
yeni gaileler çikarip kurtuluslarini sagliyorlardi. Bundan önceki kusatmalarin en
siddetlisi, Yildirim Bâyezid'in son kusatmasi idi. Fakat Timur belasi, Türkleri büyük
bir felakete ugratirken, Bizansi da dördüncü muhasaradan kurtarmisti. Böylece Timur,
Bizans'in ömrünü yarim asir kadar uzatmis oluyordu.
Osmanlilarin muhasarasindan, Imparator kadar Bizans
halki da korkuya düstügünden Istanbul'da halk arasinda bazi dedikodular yayilmaya
basladi. Bunlarin basinda, Çelebi Sultan Mehmed zamaninda, Osmanlilara elçilik vazifesi
ile gönderilen Bizans'in taninmis sahsiyetlerinden ve ayni zamanda saray tercümani olan
Teologos Koraks'in bu sefer ayni vazife ile Murad'a gönderilmemis olmasi, saray nazirinin
hilesine baglaniyordu. Bu sebeple Imparator Manuel, halkin süphesini ortadan kaldirmak
gayesiyle Teologos Koraks'i Istanbul önlerinde çadirlarini kurdurmus bulunan Sultan
Murad'a gönderdi ise de Koraks bir sey elde edemeyerek gerisin geriye dönmüstü.
Bizans halkinin çektigi korku ve içinde bulundugu
endisenin derecesi, ortalikta dolasan dedikodu ve rivayetlerden de belli oluyordu. Önemli
sahsiyetlere karsi itimatsizligin bir ifadesi olan bu rivayetler, bazi kimselerin iskence
ile öldürülmesine sebep oluyordu. Nitekim Sultan Murad'a elçi olarak gönderilen
Teologos Koraks'in öldürülmesi, böyle bir rivayetin sonucunda gerçeklesmisti. Buna
göre Koraks, idareciligini kendisine vermek sarti ile Murad'a sehri teslim etme sözü
vermisti. O, Piyi (Silivri) kapisini açmak suretiyle Murad'in sehre girmesini
saglayacakti. Bu dedikodu, Teologos Koraks'in, Murad'in yanindan dönüsünde tahkir
edilmesine sebep oldu. Saray tercümani olan Koraks, Imparatorun huzurundan çikarken
muhafiz askerler bagirip çagirarak Koraks'in idamini isterler. El ve ayaklari baglanan
Koraks, askerlere teslim edilir. Askerler, Koraks'in üzerine çullanip onun gözlerini
oyup vücudunu birçok yerinden yaralarlar. Bundan sonra bir zindana atilan Koraks, üç
gün sonra oldugu yerde ölür. Evi de yagma edilip atese verilir.
Bizans içerisinde böyle hadiseler cereyan
ederken, Sultan Murad da sehri almak için esasli tedbirler aliyordu. Ordunun muhasarasi
baslamadan önce Mihaloglu Mehmed Bey'in emrindeki askerler Istanbul çevresini
vurmuslardi. Sonra bizzat padisah, ordunun basina geçerek kusatmaya basladi. Istanbul
kara tarafindan tamamen sarilmisti. Sehrin surlarinin çikis kapilarinin karsilarina
siperler kazdirildi. Bu siperler, gayet kalin, sert ve saglam kiris ile kalaslardan insa
edilmis olup surlara dönük cephelerine ok, mizrak ve tas gülleye karsi agaç
dallarindan sira halinde koruyucu mahiyette bir takim sedler ilave edilmisti. Öyle ki
Türk ordusu, bu kuvvetli siperler sayesinde Bizans surlarini delip tahrip edecegine
inaniyordu. Murad'in yaptigi bu muhasara, o ana kadar Osmanlilar'in yapmis oldugu en
büyük ve en siddetlilerindendi.
Sultan Murad, askerlerini gayretlendirmek ve
onlarin sayilarini artirmak için Istanbul ve hazinelerinin askerlere birakilacagini ilan
ettirdi. Bu haber üzerine orduya pek çok yerden katilmalar oldu.
Kusatmaya, Yildirim Bâyezid'in damadi Emir Sultan
adi ile bilinen Seyh Semseddin Buharî de bes yüz dervis ve muhibbani ile katilmisti. O,
askerlerin arasinda dolasarak manevî nüfuzu ile onlari cesaretlendiriyordu. Bu arada iç
murakebeye dalarak ve dua ederek Istanbul surlarinin Murad'in önünde açilacagi zamani
bekliyordu.
Emir Sultan, sonunda çadirindan çikarak 1422
Agustos'unun 24 Pazartesi günü Kostantiniyye'nin düsecegini söyledi. Bazi kaynaklarin
ifadesine göre Emir Sultan, dedigi gün ve zamanda bir savas atina binmis oldugu halde
sehre dogru ilerler. Seyh kilicini kinindan çekip "Allah, Muhammed" diye
haykirarak atini sürer. O, askerin basinda idi. Arkasindan Altinkapi ile Odunkapisi
arasinda yani sehrin kara tarafindan surunu çevreleyen büyük hat üzerinde savas
basladi. Bu hücum esnasinda Imparator Manuel ölüm döseginde idi. Oglu Ioannis, Sen
Roman kapisini savunan askerin basinda idi. Kostantiniyye'nin bütün halki bu tehlikeli
günde silah altinda idi. Kadinlar ve çocuklar kiliç yerine tirpan kullaniyor,
fiçilarin altlarindan kendilerine kalkan yapiyorlardi. Savasin en kizgin zamanlarinda bir
taraftan kopan "Allah" ve "Muhammed" nadalarina karsi, Bizanslilarin
söyledikleri "Hiristos" ve "Panaiya" kelimeleri isitiliyordu. Günes
batarken savas hâlâ sürüp gidiyordu. Sonunda Osmanlilar, ordugâhlarina döndüler.
Bizanslilar, Müslümanlarin çekilmelerini gökten inen "Panaiya"nm (Hz.
Meryem) görünüsüne baglamislardi. Öylesine ki o devir müverrihlerinden Kanano'ya
göre bunu bizzat Emir Sultan da görmüstü.
Istanbul, bu kusatmada da feth edilemedi. Sultan
Murad, ordusunu Istanbul surlari önünden çekip kusatmayi kaldirdi. Böylece Istanbul,
Imparatorun entrikalari sayesinde bir defa daha Osmanlilarin elinden kurtulmustu.
Imparator Manuel, Bizans'in bundan önceki muhasaralarinda oldugu gibi, padisahin basina
yeni gaileler açarak hükümdarin dikkatlerini baska bir yöne çekmeye çalismis ve
bunda muvaffak da olmustu. O, Sultan Murad'in küçük kardesi ve Hamideli (Isparta)
Sancak beyi Mustafa Çelebi'yi tesvik ederek sehzadenin saltanat davasina kalkmasina sebep
olmustu. Iste bu yüzden Sultan Murad, Istanbul muhasarasini kaldirmak zorunda kalmisti.
Takriben iki ay kadar süren bu muhasaranin
kaldirilmasi için, hücum günü olan 24 Agustos 1422'de, burçlar üzerinde
görüldügü ve Osmanlilar'in bundan dolayi kusatmayi biraktiklari iddia edilen kadin
hayaleti, bir hikâyeden ileri gidemez. Hükümdari, muhasaradan vaz geçiren sebep ne
Bizans'i kurtarmaya gelen Hz. Meryem, ne de Bizans'in güçlü bir sekilde karsi
koymasidir. Kusatmanin kaldirilmasinin gerçek sebebi, hükümdarin küçük kardesi
Mustafa'nin, saltanat dâvasina kalkisip Iznik'e kadar gelmis olmasidir.
