”Fetret
devri” sonrasi olaylari
580 yil evvel 4 Mayis 1421 Pazar günü Çelebi Sultan Mehmed
Edirne’de vefat etmisti. Yildirim Bâyezid Hân’in oglu olan ve 1385 yilinda
Bursa’da Devlet Hatun’dan dogan bu Osmanoglu’nun annesi Devlet Hatun,
Germiyanoglu Süleyman Sah’in kizidir.
***
* Fetret Devri-Fasila-i Saltanat: Tarihimize ”Murad-i
Evvel/Murad Hudâvendigâr/Melikü’l-mesâyîkh Gaazi Murad” ünvanlariyla
geçen Birinci Murad’in Kosova Savasi’nda (1389) sehadetini müteâkib tahta
çikip savaslarda gösterdgi secaat ve sür4at dolayisiyla ”Yildirim” ünvanini
alan Birinci Bâyezid (1389–1402) kazandigi nice zaferden sonra 1402 yilindaki Ankara
muharebesinde türlü ihanetle Timur’a maglûb olup esir edilmis ve Yildirim Bâyezid
Hân’in bu maglubiyetiyle Osmanli tarihinde ”Fetret Devri” (1402–1413)
baslamistir.
***
* Çelebiler/Sehzâdeler Kavgasi: Pâdisahlarin erkek çocuklari
önceleri ”Çelebi” diye anilirlarken sonra bunlara
”Sehzâde/Sâhzâde” denilmistir. Yildirim Bâyezid’in ogullari arasindaki
saltanat mücadelesi bu bakimdan ”Çelebiler Kavgasi”dir.
Yildirim’in alti oglundan Kasim Çelebi küçük yasta
oldugundan Ankara Savasi’na götürülmeyip Bursa’da birakilmis, digerleri:
Süleyman, Mustafa, Mûsâ, Isâ ve Mehmed babalari yaninda bulunup harbe katilmislarsa
da, Yildirim’in maglubiyetini müteâkib bassiz kalan devlette ilk saltanat
mücadelesi Süleyman, Isa ve Mehmed Çelebiler arasinda baslamis, daha sonra bu
mücadeleye Mûsâ Çelebi de katilmis, Mustafa Çelebi ise, Çelebi Sultan Mehmed’in
devlete hâkim olmasindan sonra meydana çikarak ”Düzmece Mustafa” olayi ile
Sultan Ikinci Murad devrinde de gaaile olmustur!.. Bu Mustafa Çelebi’nin Ankara
Savasi’nda kayboldugu rivayet edilirse de, kuvvetli bir ihtimalle Yildirim’in bu
oglu Timur tarafindan esir edilmis, bilâhare firar etmek veya serbest birakilmak
suretiyle esâretten kurtulup din ve devlet düsmanlariyla isbirligi yapip isyân etmis ve
nice maceradan sonra Ikinci Murad devrinde Edirne civarinda yakalanip idâm edilmek
suretiyle cezasini bulmustur (1422)...
***
* Mûsa ve Mehmed Çelebiler: Yildirim Bâyezid’in
ogullarindan Kasim Çelebi, Çelebiler Kavgasi disinda kalmis, Mustafa Çelebi sonralari
ortaya çikip devlete isyân etmis, diger ogullarindan Süleyman Çelebi Edirne’de,
Mehmed Çelebi Amasya’da, Isâ Çelebi bursa ve Balikesir havalisinde, Mûsâ Çelebi
ise Trakya’da hüküm sürmüslerdir. Bu dönemde evvelâ Mehmed Çelebi, Isâ
Çelebi’yi, sonra Mûsâ Çelebi, Süleyman Çelebi’yi tasfiye etmis ve böylece
devlet 1411 yili baslarinda Mûsâ ve Mehmed Çelebiler elinde kalmistir.
***
* Çamurlu-ova Zaferi: Mûsâ ve Mehmed Çelebiler arasindaki
mücadele 5 Temmuz 1413 Çarsamba günkü ”Çamurlu-ova” Savasi’na kadar
devam etmis ve bu savasi kazanan Çelebi Sultan Mehmed Besinci Osmanli pâdisahi olmustur.
Çamurlu-ova, Bulgaristan’da Samakov sehri civarindadir. Burada kardesine yenilen
Mûsâ Çelebi Eflâk taraflarina kaçarken yakalanmis ve idâm edilip cenazesi
Bursa’ya götürülmüstür. Mûsâ Çelebi’nin Trakya’daki saltanati iki
buçuk yil kadar devam etmis ve onun tasfiyesiyle on sene, on bir ay, sekiz gün süren
”Fetret Devri” sona ermistir.
***
* Yanlis bir tesbit: Batili bazi tarihçiler Osmanli pâdisahlarini
sayarken Edirne ve havalisine hâkim olan Süleyman Çelebi ile onu tasfiye edip yerine
geçen Mûsâ Çelebi’yi ”Sultan Birinci Süleyman” ve ”Sultan
Mûsâ” ünvanlariyla zikretmekte iseler de, bu tesbit dogru degildir. Çünkü
Fetret Devri’nde birbirleriyle mücadele eden bu Çelebilerden hiçbiri, Çelebi
Sultan Mehmed’in Çamurlu-ova zaferine kadar Anadolu ve Rumeli topraklarinin tamamina
sahip olamamislardir. Ancak, Çelebi Sultan Mehmed’dir ki, kazandigi Çamurlu-ova
zaferiyle Mûsâ Çelebi’yi tasfiye edip Anadolu’dan sonra Rumeli’ye de
hâkim olmus ve Osmanli tahtinin tek vârisi olarak tahta oturmus, böylece Osmanogullari
Çelebi Sultan Mehmed neslinden yürümüstür.
***
* Gayretli bir pâdisah: Çelebi Sultan Mehmed yirmi dört
yaslarinda devlete hâkim olmus ve kisa saltanatinda fevkalâde bir gayretle ”Fetret
Devri” anarsisine son verip birligi temin ederek devleti yeniden kurmayi basarmistir.
Ankara Savasi ile kaybettigimiz topraklarin mühim bir kismini geri almis, genis
fütûhatinda yirmi dört savasta bulunup kirka yakin yara almistir. Böyle savaslar
yanisira memleket dahilindeki olaylarla da ugrasan Çelebi Sultan Mehmed, yukarida
kaydettigimiz ”Düzmece Mustafa” olayini bastirmis, günümüzde hâlâ bazi
çevrelerce sik sik öne sürülüp münakasa mevzuu olan ”Seyh Bedreddin
isyani” Seyhin 1420’de idâmiyla sona erdirilmis, bu arada mühim i’mar
hareketlerinde de pâdisahin gayreti görülmüstür.
***
* I’mar faaliyet: Bursa’da bir semte adini veren
”Yesil Cami” Çelebi Sultan Mehmed tarafindan 1415–1419 yillari arasinda
yaptirilmistir. Mimari Vezir Haci Ivaz Pasa’dir. Cami kesme tastan insa olunmustur.
Üstü, dünya mimarisinde görülmemis bir sekilde islemeli bir mermerle birbirine
tutturulan iki kubbe ile kaplidir!.. Yesil Cami bu sekildeki kubbelerinden baska,
çinileriyle de meshurdur. Mihrabi tamamen çini oldugu gibi, duvarlari da iki metre
yükseklige kadar yesil içini ile kaplanmistir. Bursa’nin pek çok camiinde oldugu
gibi Yesil Cami’de de mermer havuzlu bir sadirvan vardir. Tek serefeli iki minaresi
tugladan yapilmistir. Çelebi Sultan Mehmed, caminin karsisindaki ”Yesil
Türbe”de medfundur. Içi ve disi yesil çini ile kapli bu türbe, oymaciligin
saheseri sayilan kapisiyla da meshurdur!..
Edirne’deki ”Eski Cami” yapimina Süleyman Çelebi
baslamis, daha sonra Mûsâ Çelebi insaata devam etmis, camiin tamamlanmasi ise 1414
yilinda Çelebi Sultan Mehmed’e nasip olmustur.
***
* Uzunçarsili diyor ki: Ismail Hakki Uzunçarsili ”Osmanli
Tarihi”nde Çelebi Sultan Mehmed’in sahsiyyetinden bahisle: ”Osmanli
pâdisahlarinin büyüklerinden olan Çelebi Mehmed, azim ve metaneti, yüksek ahlâkî
faziletleri, sözüne, ahdine riayet etmesi, tab’an nezaketi, itidali ve siyasî
görüsleri, devlet siyasetine aid islerde ifrata gitmeyerek durumu takdir etmesi ve
programli hareketi sayesinde Osmanli Devleti’ni bir idare altinda toplamaya muvaffak
olmustur” diyor.
***
* Bir sahadet daha: ”Basardigi en mühim mesele, dagilan
devleti bir idare altinda toplamaktir. Bu, basarilmasi cidden güç isdi ve ancak onun
azmi, cesareti ve dirayeti sayesinde elde edilebilecek bir zaferdi. En büyük
meziyetlerinden birisi de, cidden kadirsinas ve vefali olmasi, zamaninda affetmesini ve
kalp kazanmasini bilmesiydi. Ciddiyet ve vakari ile sehzâdeliginden beri herkesin
hürmetini kazanmasini bilmisti.”
***
* Vasiyyeti: 4 Mayis 1421 Pazar günü otuz iki yasinda vefa eden
Çelebi Sultan Mehmed’in ölüm dösegindeki vasiyyeti onun sahsiyetini tesbit
bakimindan mühimdir!.. Okuyalim bu vasiyyeti: ”Tiz oglum Murad’i (Ikinci Murad)
getirin. Ben hod bu dösekten kurtulmazim. Murad gelmeden ben ölürüm, memleket
birbirine tokusur. Tedarük edin, benim vefatim duyulmaya.”
O yillarda Amasya Valisi olan Ikinci Murad Edirne’ye gelinceye
kadar, pâdisahin vasiyyetine uyularak büyük bir maharetle Çelebi Sultan Mehmed’in
ölümü kirk bir gün gizlenmis, herhangi bir karisikliga meydan verilmemistir!..
