OSMANLI KARAMANLI
MÜNASEBETLERI
Daha önce, Anadolu Selçuklu Devleti'ne
merkezlik (payitaht) yapmis bulunan Konya'nin yeni sahipleri olan Karamanogullari, bir
bakima kendilerini Selçuklularin vârisi gördüklerinden, Anadolu'da üstünlük
iddiasinda bulunuyorlardi. Bu sebeple de Osmanlilarin, Anadolu'daki gelisme ve genisleme
hareketlerine karsi koymaya çalisiyorlardi. Gerçi Osmanli-Karamanli rekabeti,
Osmanlilarin Eretna Beyligi'nden Ankara'yi aldiklari zamanda baslamisti. Fakat Sultan
Birinci Murad, bir çatismaya girmemek ve Müslüman kani dökmemek için büyük bir
gayret sarf ediyordu. Ancak Osmanlilarin, Germiyan ve Hamid ogullan arazisinden bir
kismini evlenme, bir kismini da para ile satin alip Karamanogullan'nin kalbi durumunda
olan Konya'ya dogru büyük bir ilerleme kayd etmeleri, iki tarafi ayni sinirlan paylasan
komsu iki devlet haline getirmisti. Böyle olmakla beraber kizi Nefise Sultan'i
Karamanoglu Beyi Alaeddin Ali Bey ile evlendiren Sultan Murad, Karamanlilar'la akrabalik
kurmak suretiyle Anadolu'dan emin vaziyette Rumeli harekâtina devam edecegini ümit
ediyordu. Gerçekten de Sultan Murad'in gayesi, Anadolu'daki Müslümanlarla degil,
Bati'daki Hiristiyan devletlerle mücadele etmek, oralarda fetihlerde bulunmakti. Nitekim
Karamanoglu'nun isyanini ve kendi topraklarina saldirisini duyunca söyle demekten kendini
alamamisti:
"Su ahmak zalimin yaptigi isleri
görün. Ben, Allah Teâlâ yolunda din gayretiyle çalisarak ülkemi birakip, bir aylik
yol kâfir içine gireyim. Gece ve gündüz ömrümü gazaya sarf etmek için niyet
edeyim, yeyip içmeyi terk edeyim, bela ve mihneti seçeyim, o gelip bir bölük mazlum
Müslümanlarin üzerine düssün. Yagma edip anlari incitsin. Ey gaziler, bu zalimleri
nasil edeyim? Beni gazadan men ederek, bana, Müslümanlar üzerine kiliç sallamak kötü
isini isletir. Eger vaz geçip cihad ve gaza ile mesgul olursam, Müslümanlar zâlim
eline düser. Eger üzerine varirsam gaza kilan gazilerin kiliçlarini mü'minlerin
üzerine döndürmek lâzim gelir" diyerek bir hayli tereddüd geçirmisti. Nihayet,
Karamanli'nin bu zulmü karsisinda çaresiz kalinca, tekrar Anadolu'ya geçerek Bursa'ya
gelir. Hayreddin Pasa'yi da Rumeli'nde birakir. Sultan Murad, daha sonra bizzat
Karamanoglu'na da söyle diyecektir:
"Hey bedbaht, müfsid, zâlim, benim
kastim ve isim gece gündüz gazaya adanmaktir. Benim gazama mani olur. Ben gazada iken
Müslümanlari incitirsin. Ahd ü emân bilir adam degilsin. Senin kökünü kazimayinca
huzur ile gaza edemem. Nasil barismak, zira gazaya mani olan ile gaza, en büyük
gazadir" diyecektir. Hemen hemen bütün Osmanli tarihlerinde buna benzer ifadelerin
bulundugunu söylemek mümkündür. Bütün bunlardan, Sultan Murad'in, Karamanli ile bir
savasa girmek istemedigini, zira Müslüman kaninin akitilmasina gönlünün razi
olmadigini çikarmak mümkündür. Kendi öz kizini Karaman Beyine nikahlayip onunla
akrabalik bagi kurmasi da bunun açik delilidir. Fakat Venedik, Sirbistan ve Papalik gibi
Hiristiyan devletler, Osmanlilarin Balkan fetihlerini basarisizliga ugratmak için
Karamanogullari'ni Osmanlilara karsi tahrik edip kullanmakta idiler. Bu tahriklere kapilan
Alaeddin Ali Bey, 1386 yilinda Osmanlilarin elindeki Hamid Ogullari topraklarina saldirir.
Karamanlilar, Osmanlilarin; Hamid Ogullarindan satin aldiklari Beysehri'ni isgal etmekle
harbi baslatirlar. Halbuki Osmanli Devleti'nin bir köyüne taarruz etmek, büyük
imparatorluklarin dahi cesaret edemedigi bir hareket iken, kiskirtmalar sonucunda
Karamanoglu bu cesareti göstermisti. Bu da onun ne kadar dar görüslü, ileriyi
görmeyen bir kimse oldugunu göstermektedir. Esasen diger Anadolu beyliklerinin Osman
ogullari gibi dahi yetistirememesi, onlari sonunda Osmanlilara katilma mecburiyetinde
birakan mühim sebeplerden biri olmustu.
Osmanlilar açisindan bu tecavüze baktigimiz
zaman, olaylarin baska bir boyut kazandigini görürüz. Zira bu tecavüz kalmadigi
takdirde Karamanlilarin ve ondan cesaret alacak olan diger beyliklerin, Balkan
fütuhatinin en kritik anlarinda Osmanlilar'i Anadolu'da rahatsiz edeceklerini çok iyi
takdir eden Sultan Murad, derhal Anadolu'ya geçip Bursa'ya gelir. Sultan Murad,
Anadolu'daki beylikler üzerindeki nüfuzunu göstermek için Candarogullari'ndan yardimci
birlik ister. Bu birlik gelince Ali Pasa ve oglu Sehzade Bâyezid Bey'le birlikte Karaman
seferine hazirlanir. Osmanli ordusunun içinde, antlasma geregi iki bin kadar da Sirpli
asker bulunuyordu. Bunlar, yardimci kuvvet niteliginde idiler. Böylece Sultan Murad,
Anadolu beylerine kudretinin derecesini göstermek istiyordu. Onlar, Osmanlilarin bu
gücünden ne kadar çekinirlerse, Anadolu'da o kadar az Müslüman Türk kani akacakti.
1386 Kasim'inda Konya yakinlarinda cereyan
eden meydan muharebesinde Osmanli ordusu, Karamanlilari kolayca yenilgiye ugratti.
Muharebede Bâyezid büyük bir kabiliyet göstererek zaferin kisa zamanda kazanilmasini
sagladi. Bu muharebedeki muvaffakiyetinden dolayi kendisine "Yildirim" lakabi
verildi.
Büyük bir yenilgiye ugrayan Alaeddin Ali
Bey, Konya kalesine siginmak zorunda kaldi. Padisah, bu zaferden sonra Konya'yi kusatma
altina aldi. Ordu mensuplarinin, kusatilan halktan herhangi bir sey almalari yasaklandi.
Yasaklara uymayanlar için çok agir cezalar kondu. Birkaç Sirpli, emir disi hareket
ettiklerinden, idam cezasina çarptirildilar. Sultan Murad, sehri on iki günden beri
kusatma altinda bulunduruyordu. Fakat henüz hücuma geçilmemisti. Karaman Beyi,
mevkiinin tehlikeli durumunu idrak etmeye baslayinca esi ve Sultan Murad'in kizi Nefise
Hanim'i, Konya'nin ileri gelenleri ile birlikte ricada bulunmak ve kendisini af etmek
için padisaha gönderdi. Kizinin ricasi üzerine Karamanoglunu af eden Sultan Murad,
bizzat gelip af dilemek ve elini öpmek sartiyle onu af edecegini bildirdi. Bunun üzerine
Karamanoglu, Osmanli ordugâhina gelip kayinbabasinin elini öptü ve ondan af
istirhaminda bulundu. Sultan Murad, Karaman ülkesini yine kendisine vererek isyan eden
Beysehri üzerine yürüdü. Birkaç gün içinde orayi tekrar kendine bagladi. Burada
bulunuldugu bir sirada Tekke Beyi'nin isyan ettigi haberi ve bu habere dayanarak Tekke
üzerine yürümesi hususunda Sultan Murad'a tekliflerde bulunuldu. Fakat Sultan Murad, bu
teklifleri reddederek:
"Tekke Beyi fakirdir. Hükümeti Istenos
ve Antalya sehirlerine inhisar etmistir. Bana isyan edecek ne gücü var, simdi onun
üzerine varmak bizim için ardir. Sivrisinek kovalamak sahine (veya arslan)
yakismaz" diyerek tekrar Bursa yolunu tutar.
Konya önündeki maglubiyeti üzerine
Karamanlilarin Anadolu'daki nüfuzlari kirilmis, Sultan Murad'in seferde gösterdigi
basarili taktik sayesinde bütün Anadolu'da yildizi parlamisti. Böylece, Osmanlilarin
Anadolu birligini gerçeklestirecegi kesin bir sekilde anlasilmis oluyordu. Gerçekten bes
yil sonra Yildirim Bâyezid'in Anadolu'yu zapt edebilmesinde Sultan Murad'in bu seferde
takib ettigi siyasetin birinci derecede tesiri olmustur. Takriben bir buçuk asir devam
edecek olan Osmanli-Karamanli harplerinin ilki olan bu savasta yenilmesine ragmen
Karamanoglu, Osmanli hâkimiyetini hiç bir zaman kabule yanasmamistir. Bunun içindir ki
Sultan Murad uzaklasir uzaklasmaz, Kosova'yi hazirlamakla mesgul olan Haçlilarla
müzakerelere girismis, fakat korkusundan Kosova muharebesinde Osmanli ordusuna katilmak
üzere bir birlik göndermekten de geri kalmamistir. Böylece iki yüzlü bir siyaset
takip etmistir.
MÜNASEBETLERI
Daha önce, Anadolu Selçuklu Devleti'ne
merkezlik (payitaht) yapmis bulunan Konya'nin yeni sahipleri olan Karamanogullari, bir
bakima kendilerini Selçuklularin vârisi gördüklerinden, Anadolu'da üstünlük
iddiasinda bulunuyorlardi. Bu sebeple de Osmanlilarin, Anadolu'daki gelisme ve genisleme
hareketlerine karsi koymaya çalisiyorlardi. Gerçi Osmanli-Karamanli rekabeti,
Osmanlilarin Eretna Beyligi'nden Ankara'yi aldiklari zamanda baslamisti. Fakat Sultan
Birinci Murad, bir çatismaya girmemek ve Müslüman kani dökmemek için büyük bir
gayret sarf ediyordu. Ancak Osmanlilarin, Germiyan ve Hamid ogullan arazisinden bir
kismini evlenme, bir kismini da para ile satin alip Karamanogullan'nin kalbi durumunda
olan Konya'ya dogru büyük bir ilerleme kayd etmeleri, iki tarafi ayni sinirlan paylasan
komsu iki devlet haline getirmisti. Böyle olmakla beraber kizi Nefise Sultan'i
Karamanoglu Beyi Alaeddin Ali Bey ile evlendiren Sultan Murad, Karamanlilar'la akrabalik
kurmak suretiyle Anadolu'dan emin vaziyette Rumeli harekâtina devam edecegini ümit
ediyordu. Gerçekten de Sultan Murad'in gayesi, Anadolu'daki Müslümanlarla degil,
Bati'daki Hiristiyan devletlerle mücadele etmek, oralarda fetihlerde bulunmakti. Nitekim
Karamanoglu'nun isyanini ve kendi topraklarina saldirisini duyunca söyle demekten kendini
alamamisti:
"Su ahmak zalimin yaptigi isleri
görün. Ben, Allah Teâlâ yolunda din gayretiyle çalisarak ülkemi birakip, bir aylik
yol kâfir içine gireyim. Gece ve gündüz ömrümü gazaya sarf etmek için niyet
edeyim, yeyip içmeyi terk edeyim, bela ve mihneti seçeyim, o gelip bir bölük mazlum
Müslümanlarin üzerine düssün. Yagma edip anlari incitsin. Ey gaziler, bu zalimleri
nasil edeyim? Beni gazadan men ederek, bana, Müslümanlar üzerine kiliç sallamak kötü
isini isletir. Eger vaz geçip cihad ve gaza ile mesgul olursam, Müslümanlar zâlim
eline düser. Eger üzerine varirsam gaza kilan gazilerin kiliçlarini mü'minlerin
üzerine döndürmek lâzim gelir" diyerek bir hayli tereddüd geçirmisti. Nihayet,
Karamanli'nin bu zulmü karsisinda çaresiz kalinca, tekrar Anadolu'ya geçerek Bursa'ya
gelir. Hayreddin Pasa'yi da Rumeli'nde birakir. Sultan Murad, daha sonra bizzat
Karamanoglu'na da söyle diyecektir:
"Hey bedbaht, müfsid, zâlim, benim
kastim ve isim gece gündüz gazaya adanmaktir. Benim gazama mani olur. Ben gazada iken
Müslümanlari incitirsin. Ahd ü emân bilir adam degilsin. Senin kökünü kazimayinca
huzur ile gaza edemem. Nasil barismak, zira gazaya mani olan ile gaza, en büyük
gazadir" diyecektir. Hemen hemen bütün Osmanli tarihlerinde buna benzer ifadelerin
bulundugunu söylemek mümkündür. Bütün bunlardan, Sultan Murad'in, Karamanli ile bir
savasa girmek istemedigini, zira Müslüman kaninin akitilmasina gönlünün razi
olmadigini çikarmak mümkündür. Kendi öz kizini Karaman Beyine nikahlayip onunla
akrabalik bagi kurmasi da bunun açik delilidir. Fakat Venedik, Sirbistan ve Papalik gibi
Hiristiyan devletler, Osmanlilarin Balkan fetihlerini basarisizliga ugratmak için
Karamanogullari'ni Osmanlilara karsi tahrik edip kullanmakta idiler. Bu tahriklere kapilan
Alaeddin Ali Bey, 1386 yilinda Osmanlilarin elindeki Hamid Ogullari topraklarina saldirir.
Karamanlilar, Osmanlilarin; Hamid Ogullarindan satin aldiklari Beysehri'ni isgal etmekle
harbi baslatirlar. Halbuki Osmanli Devleti'nin bir köyüne taarruz etmek, büyük
imparatorluklarin dahi cesaret edemedigi bir hareket iken, kiskirtmalar sonucunda
Karamanoglu bu cesareti göstermisti. Bu da onun ne kadar dar görüslü, ileriyi
görmeyen bir kimse oldugunu göstermektedir. Esasen diger Anadolu beyliklerinin Osman
ogullari gibi dahi yetistirememesi, onlari sonunda Osmanlilara katilma mecburiyetinde
birakan mühim sebeplerden biri olmustu.
Osmanlilar açisindan bu tecavüze baktigimiz
zaman, olaylarin baska bir boyut kazandigini görürüz. Zira bu tecavüz kalmadigi
takdirde Karamanlilarin ve ondan cesaret alacak olan diger beyliklerin, Balkan
fütuhatinin en kritik anlarinda Osmanlilar'i Anadolu'da rahatsiz edeceklerini çok iyi
takdir eden Sultan Murad, derhal Anadolu'ya geçip Bursa'ya gelir. Sultan Murad,
Anadolu'daki beylikler üzerindeki nüfuzunu göstermek için Candarogullari'ndan yardimci
birlik ister. Bu birlik gelince Ali Pasa ve oglu Sehzade Bâyezid Bey'le birlikte Karaman
seferine hazirlanir. Osmanli ordusunun içinde, antlasma geregi iki bin kadar da Sirpli
asker bulunuyordu. Bunlar, yardimci kuvvet niteliginde idiler. Böylece Sultan Murad,
Anadolu beylerine kudretinin derecesini göstermek istiyordu. Onlar, Osmanlilarin bu
gücünden ne kadar çekinirlerse, Anadolu'da o kadar az Müslüman Türk kani akacakti.
1386 Kasim'inda Konya yakinlarinda cereyan
eden meydan muharebesinde Osmanli ordusu, Karamanlilari kolayca yenilgiye ugratti.
Muharebede Bâyezid büyük bir kabiliyet göstererek zaferin kisa zamanda kazanilmasini
sagladi. Bu muharebedeki muvaffakiyetinden dolayi kendisine "Yildirim" lakabi
verildi.
Büyük bir yenilgiye ugrayan Alaeddin Ali
Bey, Konya kalesine siginmak zorunda kaldi. Padisah, bu zaferden sonra Konya'yi kusatma
altina aldi. Ordu mensuplarinin, kusatilan halktan herhangi bir sey almalari yasaklandi.
Yasaklara uymayanlar için çok agir cezalar kondu. Birkaç Sirpli, emir disi hareket
ettiklerinden, idam cezasina çarptirildilar. Sultan Murad, sehri on iki günden beri
kusatma altinda bulunduruyordu. Fakat henüz hücuma geçilmemisti. Karaman Beyi,
mevkiinin tehlikeli durumunu idrak etmeye baslayinca esi ve Sultan Murad'in kizi Nefise
Hanim'i, Konya'nin ileri gelenleri ile birlikte ricada bulunmak ve kendisini af etmek
için padisaha gönderdi. Kizinin ricasi üzerine Karamanoglunu af eden Sultan Murad,
bizzat gelip af dilemek ve elini öpmek sartiyle onu af edecegini bildirdi. Bunun üzerine
Karamanoglu, Osmanli ordugâhina gelip kayinbabasinin elini öptü ve ondan af
istirhaminda bulundu. Sultan Murad, Karaman ülkesini yine kendisine vererek isyan eden
Beysehri üzerine yürüdü. Birkaç gün içinde orayi tekrar kendine bagladi. Burada
bulunuldugu bir sirada Tekke Beyi'nin isyan ettigi haberi ve bu habere dayanarak Tekke
üzerine yürümesi hususunda Sultan Murad'a tekliflerde bulunuldu. Fakat Sultan Murad, bu
teklifleri reddederek:
"Tekke Beyi fakirdir. Hükümeti Istenos
ve Antalya sehirlerine inhisar etmistir. Bana isyan edecek ne gücü var, simdi onun
üzerine varmak bizim için ardir. Sivrisinek kovalamak sahine (veya arslan)
yakismaz" diyerek tekrar Bursa yolunu tutar.
Konya önündeki maglubiyeti üzerine
Karamanlilarin Anadolu'daki nüfuzlari kirilmis, Sultan Murad'in seferde gösterdigi
basarili taktik sayesinde bütün Anadolu'da yildizi parlamisti. Böylece, Osmanlilarin
Anadolu birligini gerçeklestirecegi kesin bir sekilde anlasilmis oluyordu. Gerçekten bes
yil sonra Yildirim Bâyezid'in Anadolu'yu zapt edebilmesinde Sultan Murad'in bu seferde
takib ettigi siyasetin birinci derecede tesiri olmustur. Takriben bir buçuk asir devam
edecek olan Osmanli-Karamanli harplerinin ilki olan bu savasta yenilmesine ragmen
Karamanoglu, Osmanli hâkimiyetini hiç bir zaman kabule yanasmamistir. Bunun içindir ki
Sultan Murad uzaklasir uzaklasmaz, Kosova'yi hazirlamakla mesgul olan Haçlilarla
müzakerelere girismis, fakat korkusundan Kosova muharebesinde Osmanli ordusuna katilmak
üzere bir birlik göndermekten de geri kalmamistir. Böylece iki yüzlü bir siyaset
takip etmistir.
