SULTAN MURAD'IN
RUMELI SIYASETI
Lala Sahin Pasa'nin orduyu toplamasi ve
askerî hazirliklarin yapilmasindan sonra Rummeli yakasina geçildi. Padisah ilk önce
kardesi Süleyman Pasa'nin mezarini ziyaret edip onun adina ve sevabi ona ait olmak üzere
sadaka dagitmisti. Sultan Murad bununla da yetinmeyerek onun adina vakiflar tesis etmisti.
Bundan sonra hükümdar cihad için yoluna devam etmisti. Ilk önce Gelibolu'dan fazla
uzakta bulunmayan ve Elespon üzerinde kurulmus olan Bontos kalesi kusatildi. Kale tekfuru
böyle sayisiz ve heybetli bir ordunun karsisinda tutunamayacagini anlayip kaleyi teslim
eyledi. Bundan sonra da Çorlu üzerine yürüyen Sultan Murad, orayi da fethederek
yeniden ele geçirdi. Daha önce belirtildigi gibi Edirne'ye varip orayi da fetheden Murad
Hüdavendigâr, artik Balkanlar'da yerlesmek, mekan tutmak ve orayi yurt edinmek üzere
buraya yerlesir.
Bilindigi gibi Edirne, Meriç, Tunca ve Arda
nehirlerinin kavsak noktasinda bulunmaktadir. Bu bakimdan buranin gülsuyu ve gülyagi
Misir ve Iran'dakilerle boy ölçüsecek bir durumdaydi. Sabunu, Suriye sabunlarini,
sekerlemeleri Konya'ninkileri aratmazdi. Yerinin ve halkinin güzelligi dillere destandi.
Osmanlilar, burayi Cenab-i Hak tarafindan özellikle korunan ve medeniyetçe pek ileri bir
sehir saymislardir. Burasi sehri süsleyen yapilar, saraylar, çarsilar, camiler, okullar
ve köprüler bakimindan pek çok seyyahin dikkatini çekmekteydi.
Gerçekten de Edirne, askerlik, siyaset ve
ticaret münasebetleri bakimindan sahip oldugu stratejik mevkii dolayisiyla Osmanli
padisahlarinin taht merkezi olmaya degerdi. Bununla beraber Sultan Murad, ikametgah olarak
Dimetoka'yi seçmis ve orada bir saray yaptirmisti. Sultan Murad'in, Edirne yerine
Dimetoka'yi seçmesinin sebebi, o dönemde Dimetoka'nin daha bayindir ve mamur olmasi ile
sarayinin Edirne'dekine göre daha iyi olmasi olarak gösterilmektedir. Padisah,
Beylerbeyi Lala Sahin Pasa'nin Edirne'de oturmasini ve Kuzey Trakya'da fetihlere devam
etmesini istemisti. Bu arada Evrenos da bu bölgenin güneyinde Gümülcine ve Vardar gibi
yerleri aldi. Bu iki sehirde Evrenos'un hatirasi, sadece bunlari feth etmis oldugu için
degil, fakat birçok cami ile kervansaray yaptirdigi ve onlar için yeteri kadar tahsisat
bagladigi için de sakli kalmistir. Lala Sahin'e gelince o, zafer sancaklarini Balkan
eteklerine kadar ulastirmis ve en önemli yerlerden olup Belgrad'a kadar bütün memlekete
pirinç vermekte olan iki Zagra (Eski ve Yeni) ile Filibe'yi almistir. Lala Sahin de
Evrenos gibi Osmanli ülkesine kattigi sehirlere ziynet veren ihtisamli yapilarla adini
yasatmistir. Bunlar arasinda Filibe'de iki ok atimi uzunlugunda ve iki arabanin yanyana
geçebilecegi bir tas köprü anilabilir.
Lala Sahin Pasa'nin, Zagra'yi feth etmesinden
sonra Osmanlilarin eline pek çok esir düsmüstü. Esir sayisi o kadar artmisti ki, bir
adamin degeri yüz yirmi bes akça gibi çok az sayilabilecek bir meblaga düsürmüstü.
Hoca Saadeddin Efendi, gerek bu dönem ve gerekse önceki dönemde ortaya çikan
"Pencik vergisi” hakkinda bilgiler verir. Buna göre Karaman'da dogan fakih Kara
Rüstem, Karaman'dan Sultan Birinci Murad'in yanina gelir. Elde edilen diger ganimetlerin
taksiminde olan uygulamanin esirler konusunda uygulanmadigini ve seriatin emr ettigi beste
bir vergi ödemenin yapilmadigini görür. Bunun üzerine hemen devrin kadiaskeri olan
Çandarli Kara Halil'in huzuruna çikip diger ganimetlerden alindigi gibi esirlerden de
beste bir hissenin devlet için alinmasi gerektigini söyler. Çandarli Halil'in, durumu
Sultan'a arz etmesi üzerine o da Kur'an ve Sünnetin gereginin yerine getirilmesini
ister. Durumun takdiri için toplanan bir hey'et, her esir için 125 akça fiyat takdir
eder. Bu fiyatin beste biri olan 25 akçanin pencik (humus) vergisi olarak devlet adina
alinmasina, bu isin tedviri için de Kara Rüstem'in memur edilmesine karar verir.
Sultan Murad, Edirne'den Bursa'ya dönünce
komsu hükümdarlara Edirne'nin feth edildigine dair fetihnameler gönderdi. Bunlardan
birinin örnegi Feridun Bey Münseati (I, 93)'te verilmektedir.
RUMELI SIYASETI
Lala Sahin Pasa'nin orduyu toplamasi ve
askerî hazirliklarin yapilmasindan sonra Rummeli yakasina geçildi. Padisah ilk önce
kardesi Süleyman Pasa'nin mezarini ziyaret edip onun adina ve sevabi ona ait olmak üzere
sadaka dagitmisti. Sultan Murad bununla da yetinmeyerek onun adina vakiflar tesis etmisti.
Bundan sonra hükümdar cihad için yoluna devam etmisti. Ilk önce Gelibolu'dan fazla
uzakta bulunmayan ve Elespon üzerinde kurulmus olan Bontos kalesi kusatildi. Kale tekfuru
böyle sayisiz ve heybetli bir ordunun karsisinda tutunamayacagini anlayip kaleyi teslim
eyledi. Bundan sonra da Çorlu üzerine yürüyen Sultan Murad, orayi da fethederek
yeniden ele geçirdi. Daha önce belirtildigi gibi Edirne'ye varip orayi da fetheden Murad
Hüdavendigâr, artik Balkanlar'da yerlesmek, mekan tutmak ve orayi yurt edinmek üzere
buraya yerlesir.
Bilindigi gibi Edirne, Meriç, Tunca ve Arda
nehirlerinin kavsak noktasinda bulunmaktadir. Bu bakimdan buranin gülsuyu ve gülyagi
Misir ve Iran'dakilerle boy ölçüsecek bir durumdaydi. Sabunu, Suriye sabunlarini,
sekerlemeleri Konya'ninkileri aratmazdi. Yerinin ve halkinin güzelligi dillere destandi.
Osmanlilar, burayi Cenab-i Hak tarafindan özellikle korunan ve medeniyetçe pek ileri bir
sehir saymislardir. Burasi sehri süsleyen yapilar, saraylar, çarsilar, camiler, okullar
ve köprüler bakimindan pek çok seyyahin dikkatini çekmekteydi.
Gerçekten de Edirne, askerlik, siyaset ve
ticaret münasebetleri bakimindan sahip oldugu stratejik mevkii dolayisiyla Osmanli
padisahlarinin taht merkezi olmaya degerdi. Bununla beraber Sultan Murad, ikametgah olarak
Dimetoka'yi seçmis ve orada bir saray yaptirmisti. Sultan Murad'in, Edirne yerine
Dimetoka'yi seçmesinin sebebi, o dönemde Dimetoka'nin daha bayindir ve mamur olmasi ile
sarayinin Edirne'dekine göre daha iyi olmasi olarak gösterilmektedir. Padisah,
Beylerbeyi Lala Sahin Pasa'nin Edirne'de oturmasini ve Kuzey Trakya'da fetihlere devam
etmesini istemisti. Bu arada Evrenos da bu bölgenin güneyinde Gümülcine ve Vardar gibi
yerleri aldi. Bu iki sehirde Evrenos'un hatirasi, sadece bunlari feth etmis oldugu için
degil, fakat birçok cami ile kervansaray yaptirdigi ve onlar için yeteri kadar tahsisat
bagladigi için de sakli kalmistir. Lala Sahin'e gelince o, zafer sancaklarini Balkan
eteklerine kadar ulastirmis ve en önemli yerlerden olup Belgrad'a kadar bütün memlekete
pirinç vermekte olan iki Zagra (Eski ve Yeni) ile Filibe'yi almistir. Lala Sahin de
Evrenos gibi Osmanli ülkesine kattigi sehirlere ziynet veren ihtisamli yapilarla adini
yasatmistir. Bunlar arasinda Filibe'de iki ok atimi uzunlugunda ve iki arabanin yanyana
geçebilecegi bir tas köprü anilabilir.
Lala Sahin Pasa'nin, Zagra'yi feth etmesinden
sonra Osmanlilarin eline pek çok esir düsmüstü. Esir sayisi o kadar artmisti ki, bir
adamin degeri yüz yirmi bes akça gibi çok az sayilabilecek bir meblaga düsürmüstü.
Hoca Saadeddin Efendi, gerek bu dönem ve gerekse önceki dönemde ortaya çikan
"Pencik vergisi” hakkinda bilgiler verir. Buna göre Karaman'da dogan fakih Kara
Rüstem, Karaman'dan Sultan Birinci Murad'in yanina gelir. Elde edilen diger ganimetlerin
taksiminde olan uygulamanin esirler konusunda uygulanmadigini ve seriatin emr ettigi beste
bir vergi ödemenin yapilmadigini görür. Bunun üzerine hemen devrin kadiaskeri olan
Çandarli Kara Halil'in huzuruna çikip diger ganimetlerden alindigi gibi esirlerden de
beste bir hissenin devlet için alinmasi gerektigini söyler. Çandarli Halil'in, durumu
Sultan'a arz etmesi üzerine o da Kur'an ve Sünnetin gereginin yerine getirilmesini
ister. Durumun takdiri için toplanan bir hey'et, her esir için 125 akça fiyat takdir
eder. Bu fiyatin beste biri olan 25 akçanin pencik (humus) vergisi olarak devlet adina
alinmasina, bu isin tedviri için de Kara Rüstem'in memur edilmesine karar verir.
Sultan Murad, Edirne'den Bursa'ya dönünce
komsu hükümdarlara Edirne'nin feth edildigine dair fetihnameler gönderdi. Bunlardan
birinin örnegi Feridun Bey Münseati (I, 93)'te verilmektedir.
