Diger Milletlerin Durumu
Islam dünyasinda atesli silahlarin kullaniminda özel bir yeri olan
Memlüklar ile iranlilar, Avrupa devletlerinden silah almakta ve her ikisi de Osmanlilar
gibi bu silahlarin yapimi için Avrupali usta, teknisyen ve mühendisler
kullanmaktaydilar. Ancak, bu silahlari kendi milletlerinden teknisyen ve mühendislere de
ögreterek gelistirmeyi saglamada Osmanlilar kadar basarili olamadiklarindan,
mücadelelerde Osmanlilara karsi kaybettiler. Osmanli Devleti ise, atesli silahlarin ilk
olarak gelistigi Orta Avrupa ve Balkanlara yakin olmanin ve hatta buralari oldukça erken
zamanlarda fethetmenin ve diger yandan bölgedeki madenlere sahip olmanin avantajini çok
iyi bir sekilde degerlendirmis ve neticesini almistir.
1509'da Memlük Sultani Kansu Gavri, Portekizliler ile Kizildeniz'de
savasmak için gerekli donanma malzemesini ve atesli silahi Osmanli Devleti'nden
istemistir. Osmanli Devleti de, 1511 yilinda, 400 top, 40 kantar barut ve bir miktar
bakirdan olusan bir yardim yaparak Memlüklari Hiristiyan Portekizlilere karsi
desteklemistir. Bu yardimlar arasinda gemi yapim malzemesi yaninda asker ve arkebüzler de
bulunmaktaydi. Diger taraftan Islam dünyasinda atesli silahlarin kullaniminda önemli bir
yeri olan Memlüklar, Kansu Gavri devrinde bir reform tesebbüsünde bulunmuslarsa da
Ridaniye'de, Osmanlilar karsisinda maglup olmaktan kurtulamamislardir.
Osmanlilar, Habesistan'daki Müslüman lider Sultan Ahmed Gran'a 1527
ve 1542 yillarinda bölgedeki Hiristiyan lider ve onun destekçisi Portekizlilerle
savasmak üzere birçok atesli silah ve top yardimi yapmistir. Sumatra'da Osmanli sultani
adina hutbe okuyan Açe Sultani'na da, Hollandalilar ve Portekizlilerle savasmasi için
gönderilen yardim gemileri Istanbul'dan yola çikmis, ancak Yemen isyani sebebiyle bu
yardim yerine ulasamamistir. Bunun yerine Osmanlilar, bir grup top yapicisini Açe'ye
göndermislerdir. Bu top ustalari, burada 200 kadar bronz top dökerek Mallaka'da Açe
Sultani'nin Portekizlilerle savasinda muvaffakiyetini saglamislardir.
Hindistan'da Osmanli topçularinin ayri bir yeri ve önemi vardi.
Sultan Bahadur Sah'in emrinde çalisan Selman Bey'in yegeni Mustafa Bayram, Rumî Han ve
kölesi Hoca Sefer Selman da Hüdavend Han ünvanlarini almislar ve bu bölgede oldukça
büyük bir üne kavusmuslardir. Kanunî Sultan Süleyman (1520-1566) tarafindan Hind
Sahi'nin istegi üzerine oraya giden Istanbullu Hüseyin Han'in dökmüs oldugu Maliki
Maidan adli 42 ton agirligindaki bronz top 1685 yilina kadar kullanilmistir.
Iran Safevileri ise Osmanli akinlarina karsi koyabilmek için 1548
yilinda Portekizlilerle bir antlasma yaparak onlardan atesli silahlar satin aldi. Daha
önce de Akkoyunlu Hükümdari Uzun Hasan, Venediklilerden top ve atesli silah ile
birlikte bunlari kullanacak kisileri kendi ordusuna dahil ettiyse de, 1473 yilinda Fatih
ile yaptigi Tercan Savasi'ni, Osmanli silahlarinin üstünlügü sebebiyle kaybeIti. Yine
1514'teki Çaldiran Savasi'nda her iki tarafin güçleri esit olmasina ragmen, üstün
silah gücü sayesinde Osmanli ordusu galip gelen taraf oldu. Bu neticelerden sonra 1528
yilinda Safevi Sultani Sah Tahmasib, ingiltere'den silah ve malzeme getirmeye baslarken,
bir taraftan da Rumlu Tüfenkçiler denilen, tamami Osmanli Türkleri'nden olusan ve
tüfenk kullanan bir grup kurdu.
Osmanlilarin askerî yardim gönderdigi diger bir Müslüman devlet
Afrika ülkesi olan Bornu Devleti'dir. En parlak dönemini May idris Elevma (1571-1603)
döneminde yasayan ve gücünü Islam'in çevreye yayilmasi için kullanan bu devlet
lideri, 1576 yilinda III. Murad'a bir elçi göndererek itaat bildirdi ve Osmanli
Devleti'nden askerî ve teknik yardim istedi. Trablusgarb Beylerbeyligi vasitasiyla
yapilan yardimda birçok tüfek ve tüfekçi gönderilmistir. Elevma, bu yardim sayesinde,
çakmakli tüfeklerle donatilmis bir ordu kurmustur.
Bastan beri verdigimiz örneklerde görüldügü gibi Osmanlilar, Istanbul'un fethini
müteakip çok sayida atesli silahlarla mücehhez bir ordu kurarak dünya devletleri
arasinda ciddi ve caydirici bir güç halini almaya baslamislardir. Bu gücü onlara
saglayan faktörlerden birisi olan atesli silahlardaki üstünlükleri sayesinde batidaki
ve dogudaki düsmanlarina karsi pek çok mücadelede muvaffak oldular. Onyedinci asrin
ortalarina kadar hiçbir Islam ülkesi atesli silah teknolojisinde Osmanlilarin gücüne
erisememisti. Avrupa devletlerinin ise Osmanlilari yakalamalari ancak bu asrin baslarinda
gerçeklesebilmistir. Çagin savas teknolojisini çok iyi takip eden ve bunu en iyi
sekilde kullanan Osmanlilar, bu teknolojinin Müslümanlarin dünyanin dört bir yaninda
muvaffak olmalari adina kullanilmasinda elinden gelen yardimi esirgememistir. Bir taraftan
kendisi Avrupali düsmanlari ile çarpisirken, bir taraftan da, Afrika'dan Sumatra'ya,
oradan Asya'nin ve Hindistan'in ortalarina kadar hakimiyetleri disindaki çok büyük bir
cografyaya atesli silah ve asker yardimi yaparak Müslüman devletleri gayri müslim
düsmanlari karsisinda desteklemistir. Dünya'nin üçte birine fiilen hakim olan
Osmanlilar diger üçte birinde de, kendilerine sevgi ile baglanan ülkeler sayesinde söz
sahibi olmuslardir.
Islam dünyasinda atesli silahlarin kullaniminda özel bir yeri olan
Memlüklar ile iranlilar, Avrupa devletlerinden silah almakta ve her ikisi de Osmanlilar
gibi bu silahlarin yapimi için Avrupali usta, teknisyen ve mühendisler
kullanmaktaydilar. Ancak, bu silahlari kendi milletlerinden teknisyen ve mühendislere de
ögreterek gelistirmeyi saglamada Osmanlilar kadar basarili olamadiklarindan,
mücadelelerde Osmanlilara karsi kaybettiler. Osmanli Devleti ise, atesli silahlarin ilk
olarak gelistigi Orta Avrupa ve Balkanlara yakin olmanin ve hatta buralari oldukça erken
zamanlarda fethetmenin ve diger yandan bölgedeki madenlere sahip olmanin avantajini çok
iyi bir sekilde degerlendirmis ve neticesini almistir.
1509'da Memlük Sultani Kansu Gavri, Portekizliler ile Kizildeniz'de
savasmak için gerekli donanma malzemesini ve atesli silahi Osmanli Devleti'nden
istemistir. Osmanli Devleti de, 1511 yilinda, 400 top, 40 kantar barut ve bir miktar
bakirdan olusan bir yardim yaparak Memlüklari Hiristiyan Portekizlilere karsi
desteklemistir. Bu yardimlar arasinda gemi yapim malzemesi yaninda asker ve arkebüzler de
bulunmaktaydi. Diger taraftan Islam dünyasinda atesli silahlarin kullaniminda önemli bir
yeri olan Memlüklar, Kansu Gavri devrinde bir reform tesebbüsünde bulunmuslarsa da
Ridaniye'de, Osmanlilar karsisinda maglup olmaktan kurtulamamislardir.
Osmanlilar, Habesistan'daki Müslüman lider Sultan Ahmed Gran'a 1527
ve 1542 yillarinda bölgedeki Hiristiyan lider ve onun destekçisi Portekizlilerle
savasmak üzere birçok atesli silah ve top yardimi yapmistir. Sumatra'da Osmanli sultani
adina hutbe okuyan Açe Sultani'na da, Hollandalilar ve Portekizlilerle savasmasi için
gönderilen yardim gemileri Istanbul'dan yola çikmis, ancak Yemen isyani sebebiyle bu
yardim yerine ulasamamistir. Bunun yerine Osmanlilar, bir grup top yapicisini Açe'ye
göndermislerdir. Bu top ustalari, burada 200 kadar bronz top dökerek Mallaka'da Açe
Sultani'nin Portekizlilerle savasinda muvaffakiyetini saglamislardir.
Hindistan'da Osmanli topçularinin ayri bir yeri ve önemi vardi.
Sultan Bahadur Sah'in emrinde çalisan Selman Bey'in yegeni Mustafa Bayram, Rumî Han ve
kölesi Hoca Sefer Selman da Hüdavend Han ünvanlarini almislar ve bu bölgede oldukça
büyük bir üne kavusmuslardir. Kanunî Sultan Süleyman (1520-1566) tarafindan Hind
Sahi'nin istegi üzerine oraya giden Istanbullu Hüseyin Han'in dökmüs oldugu Maliki
Maidan adli 42 ton agirligindaki bronz top 1685 yilina kadar kullanilmistir.
Iran Safevileri ise Osmanli akinlarina karsi koyabilmek için 1548
yilinda Portekizlilerle bir antlasma yaparak onlardan atesli silahlar satin aldi. Daha
önce de Akkoyunlu Hükümdari Uzun Hasan, Venediklilerden top ve atesli silah ile
birlikte bunlari kullanacak kisileri kendi ordusuna dahil ettiyse de, 1473 yilinda Fatih
ile yaptigi Tercan Savasi'ni, Osmanli silahlarinin üstünlügü sebebiyle kaybeIti. Yine
1514'teki Çaldiran Savasi'nda her iki tarafin güçleri esit olmasina ragmen, üstün
silah gücü sayesinde Osmanli ordusu galip gelen taraf oldu. Bu neticelerden sonra 1528
yilinda Safevi Sultani Sah Tahmasib, ingiltere'den silah ve malzeme getirmeye baslarken,
bir taraftan da Rumlu Tüfenkçiler denilen, tamami Osmanli Türkleri'nden olusan ve
tüfenk kullanan bir grup kurdu.
Osmanlilarin askerî yardim gönderdigi diger bir Müslüman devlet
Afrika ülkesi olan Bornu Devleti'dir. En parlak dönemini May idris Elevma (1571-1603)
döneminde yasayan ve gücünü Islam'in çevreye yayilmasi için kullanan bu devlet
lideri, 1576 yilinda III. Murad'a bir elçi göndererek itaat bildirdi ve Osmanli
Devleti'nden askerî ve teknik yardim istedi. Trablusgarb Beylerbeyligi vasitasiyla
yapilan yardimda birçok tüfek ve tüfekçi gönderilmistir. Elevma, bu yardim sayesinde,
çakmakli tüfeklerle donatilmis bir ordu kurmustur.
Bastan beri verdigimiz örneklerde görüldügü gibi Osmanlilar, Istanbul'un fethini
müteakip çok sayida atesli silahlarla mücehhez bir ordu kurarak dünya devletleri
arasinda ciddi ve caydirici bir güç halini almaya baslamislardir. Bu gücü onlara
saglayan faktörlerden birisi olan atesli silahlardaki üstünlükleri sayesinde batidaki
ve dogudaki düsmanlarina karsi pek çok mücadelede muvaffak oldular. Onyedinci asrin
ortalarina kadar hiçbir Islam ülkesi atesli silah teknolojisinde Osmanlilarin gücüne
erisememisti. Avrupa devletlerinin ise Osmanlilari yakalamalari ancak bu asrin baslarinda
gerçeklesebilmistir. Çagin savas teknolojisini çok iyi takip eden ve bunu en iyi
sekilde kullanan Osmanlilar, bu teknolojinin Müslümanlarin dünyanin dört bir yaninda
muvaffak olmalari adina kullanilmasinda elinden gelen yardimi esirgememistir. Bir taraftan
kendisi Avrupali düsmanlari ile çarpisirken, bir taraftan da, Afrika'dan Sumatra'ya,
oradan Asya'nin ve Hindistan'in ortalarina kadar hakimiyetleri disindaki çok büyük bir
cografyaya atesli silah ve asker yardimi yaparak Müslüman devletleri gayri müslim
düsmanlari karsisinda desteklemistir. Dünya'nin üçte birine fiilen hakim olan
Osmanlilar diger üçte birinde de, kendilerine sevgi ile baglanan ülkeler sayesinde söz
sahibi olmuslardir.
