OSMAN GAZI VE BEYLIK
OSMAN
GAZI VE BEYLIK
Kaynaklarin, sâlih, dindar, kahraman, cesur ve
merhametli bir kimse olarak tanittigi Osman Gazi, üç günde bir yemek pisirtip
fakirleri doyurmak, çiplaklari giydirip donatmak, dul ve yetimleri gözetip
korumak gibi iyi hasletlere sahip bir kimse idi. Hak ve adalete saygili, üstün
yeteneklere sahip bir hükümdar olan Osman Gazi, ününü kilicindan ziyade adalet
severligi ile saglamisti. Feth ettigi yerlerde ser'î hükümlere göre hareket
eder, tebeasi arasinda irk, din ve milliyet farki gözetmezdi. Güçlü bir komutan
oldugu kadar sabirli ve olgun bir idareci idi. Yaninda çalisanlar, kendisine
karsi büyük saygi gösterirlerdi. En zorba kimseler bile onun huzurunda saygi ile
hareket ederlerdi. O, kuvvet ve zenginlikten ziyade adalete daha çok önem veren,
güçlü bir irade ve hosgörüye sahip bir hükümdardi.
Osman, Ertugrul Bey'in, Gündüz Alp ve San Yatu
(Savci Bey)'den sonra Sögüt'te dünyaya gelen küçük ogludur. Ibn Kemâl, onun
dogum tarihini Hicrî 652 (M. 1254) senesi olarak göstermekte ise de genellikle
onun 656 (1258) senesinde dogdugu belirtilir. Bununla beraber bu tarihin 650
(1252) veya 657 (1259) oldugunu söyleyenler de bulunmaktadir. Sögüt'te dünyaya
gelen Osman, Ertugrul Bey'in küçük oglu idi. Ertugrul Bey, 93 yasinda vefat
edince, onun idaresi altinda bulunan asiretler, gerek kabiliyet, gerekse
hareketliligi sebebiyle Osman'in, babasinin yerine basa geçmesini istiyorlardi.
Gerçi Osman, babasinin son dönemlerinde ona vekâlet etmek suretiyle yönetimle
ilgili konularda kardeslerinden farkli bir hüviyete sahip oldugunu ortaya
koymustu. Kardesleri bakimindan pek büyük bir sikintisi olmayan Osman, amcasi
Dündar Bey'le ugrasacaga benziyordu. Zira Ertugrul Bey'in kardesi Dündar Bey de
birlige reis olmak istiyordu. Bu yüzden Osman'la amcasi arasinda ihtilaf
(anlasmazlik) meydana geldi. Zira, Kayi asiretinden baska bazi asiretler de
Dündar Bey'in basa geçmesini istiyorlardi. Bununla beraber Osman'in reisligini
isteyen taraf daha etkili görünüyordu. Bunun için Dündar Bey, reislik arzusundan
vazgeçerek Osman'in asiret reisi olmasini kabul etmek zorunda
kaldi.
Gerçekten, Osman Bey, Ertugrul Gazi'nin
vefatindan sonra cesaret, mertlik ve ahlâkî meziyetleri sebebiyle asiret, kavim
ve kabileye bas olacak bir vasifta görülmüstü. Amcasi Dündar Bey de dahil oldugu
halde herkes ona itaat ve bagliligini bildirdi. Baslangiçta o, babasinin komsu
Rum tekfurlari ile iyi geçinme siyasetine devam etti. Asiretin basina geçtigi
zaman yirmi üç yasinda bir genç olmasina ragmen, siyaseti iyi bilen, halim selim
bir kimse olmakla birlikte, gerçekleri savunma konusunda korkusuz ve cesurdu. O,
tam bir cihad eri idi. Bu sebeple Osman Bey, kisa zamanda etrafinin yigitlerden
meydana gelen bir hâle ile çevrelendigini gördü. Bu hâlenin içinde Konur Alp,
Turgut Alp, Abdurrahman Gazi, Akça Koca, Gündüz Alp, Karamürsel, Saltuk Alp,
Samsa Çavus gibi isimler vardi. Büyük bir kismi garip ve vatanlarim birakip
gelmis olan bu insanlarin, Osman Bey etrafinda toplanmalari, devletin
güçlenmesine sebep olmustu. Osman Bey, bunlarin tabiî bir lideri durumuna geldi.
Bundan baska, Osman Bey'in, Uc'lardaki Türkmenler arasinda büyük bir nüfuza
sahip olan Seyh Edebali ile yakinlik ve akrabalik tesis etmesi, basta ahiler
arasinda olmak üzere Uc'lardaki diger topluluklarin kendisine baglanmasina sebep
oldu. Böylece Osman Gazi, kendisini hem etrafindaki asiret reislerine sevdirmis,
hem de onlarin kendisine bagladigi umutlari bosa çikarmamisti. Gerçekten de o,
çevresindeki Türkmen komsulari ile mümkün mertebe çatismaya girmemek için gayret
sarf ediyordu.
Ertugrul Bey'in üç oglu arasinda Osman Bey'e
düsen taht, kardeslerini birer saltanat rakibi olarak degil, yeni devletin
kurulup gelismesinde müsterek bir gayretle el ele verdiren ve saltanat ihtirasi
yerine, feragat, fedakârlik ve basirete götüren bir metod takip etmelerinin
sebebi nedir? Ileride tafsilatli bir sekilde anlatilinca görülecegi gibi, Osman
Gazi de kendisine yurt ve istiklâl veren Selçuklu sultanina karsi ayni
hassasiyeti göstermis, o, hayatta bulundugu müddetçe istiklâlini ilân etmemisti.
Böylece o, edep ve irfani, sahsî ve nazarî kaliplar halinde birakmayip devlet
bünyesinde de ifadesini bulan bir anlayis olarak cemiyete mal
olmustu.
OSMAN
GAZI VE BEYLIK
Kaynaklarin, sâlih, dindar, kahraman, cesur ve
merhametli bir kimse olarak tanittigi Osman Gazi, üç günde bir yemek pisirtip
fakirleri doyurmak, çiplaklari giydirip donatmak, dul ve yetimleri gözetip
korumak gibi iyi hasletlere sahip bir kimse idi. Hak ve adalete saygili, üstün
yeteneklere sahip bir hükümdar olan Osman Gazi, ününü kilicindan ziyade adalet
severligi ile saglamisti. Feth ettigi yerlerde ser'î hükümlere göre hareket
eder, tebeasi arasinda irk, din ve milliyet farki gözetmezdi. Güçlü bir komutan
oldugu kadar sabirli ve olgun bir idareci idi. Yaninda çalisanlar, kendisine
karsi büyük saygi gösterirlerdi. En zorba kimseler bile onun huzurunda saygi ile
hareket ederlerdi. O, kuvvet ve zenginlikten ziyade adalete daha çok önem veren,
güçlü bir irade ve hosgörüye sahip bir hükümdardi.
Osman, Ertugrul Bey'in, Gündüz Alp ve San Yatu
(Savci Bey)'den sonra Sögüt'te dünyaya gelen küçük ogludur. Ibn Kemâl, onun
dogum tarihini Hicrî 652 (M. 1254) senesi olarak göstermekte ise de genellikle
onun 656 (1258) senesinde dogdugu belirtilir. Bununla beraber bu tarihin 650
(1252) veya 657 (1259) oldugunu söyleyenler de bulunmaktadir. Sögüt'te dünyaya
gelen Osman, Ertugrul Bey'in küçük oglu idi. Ertugrul Bey, 93 yasinda vefat
edince, onun idaresi altinda bulunan asiretler, gerek kabiliyet, gerekse
hareketliligi sebebiyle Osman'in, babasinin yerine basa geçmesini istiyorlardi.
Gerçi Osman, babasinin son dönemlerinde ona vekâlet etmek suretiyle yönetimle
ilgili konularda kardeslerinden farkli bir hüviyete sahip oldugunu ortaya
koymustu. Kardesleri bakimindan pek büyük bir sikintisi olmayan Osman, amcasi
Dündar Bey'le ugrasacaga benziyordu. Zira Ertugrul Bey'in kardesi Dündar Bey de
birlige reis olmak istiyordu. Bu yüzden Osman'la amcasi arasinda ihtilaf
(anlasmazlik) meydana geldi. Zira, Kayi asiretinden baska bazi asiretler de
Dündar Bey'in basa geçmesini istiyorlardi. Bununla beraber Osman'in reisligini
isteyen taraf daha etkili görünüyordu. Bunun için Dündar Bey, reislik arzusundan
vazgeçerek Osman'in asiret reisi olmasini kabul etmek zorunda
kaldi.
Gerçekten, Osman Bey, Ertugrul Gazi'nin
vefatindan sonra cesaret, mertlik ve ahlâkî meziyetleri sebebiyle asiret, kavim
ve kabileye bas olacak bir vasifta görülmüstü. Amcasi Dündar Bey de dahil oldugu
halde herkes ona itaat ve bagliligini bildirdi. Baslangiçta o, babasinin komsu
Rum tekfurlari ile iyi geçinme siyasetine devam etti. Asiretin basina geçtigi
zaman yirmi üç yasinda bir genç olmasina ragmen, siyaseti iyi bilen, halim selim
bir kimse olmakla birlikte, gerçekleri savunma konusunda korkusuz ve cesurdu. O,
tam bir cihad eri idi. Bu sebeple Osman Bey, kisa zamanda etrafinin yigitlerden
meydana gelen bir hâle ile çevrelendigini gördü. Bu hâlenin içinde Konur Alp,
Turgut Alp, Abdurrahman Gazi, Akça Koca, Gündüz Alp, Karamürsel, Saltuk Alp,
Samsa Çavus gibi isimler vardi. Büyük bir kismi garip ve vatanlarim birakip
gelmis olan bu insanlarin, Osman Bey etrafinda toplanmalari, devletin
güçlenmesine sebep olmustu. Osman Bey, bunlarin tabiî bir lideri durumuna geldi.
Bundan baska, Osman Bey'in, Uc'lardaki Türkmenler arasinda büyük bir nüfuza
sahip olan Seyh Edebali ile yakinlik ve akrabalik tesis etmesi, basta ahiler
arasinda olmak üzere Uc'lardaki diger topluluklarin kendisine baglanmasina sebep
oldu. Böylece Osman Gazi, kendisini hem etrafindaki asiret reislerine sevdirmis,
hem de onlarin kendisine bagladigi umutlari bosa çikarmamisti. Gerçekten de o,
çevresindeki Türkmen komsulari ile mümkün mertebe çatismaya girmemek için gayret
sarf ediyordu.
Ertugrul Bey'in üç oglu arasinda Osman Bey'e
düsen taht, kardeslerini birer saltanat rakibi olarak degil, yeni devletin
kurulup gelismesinde müsterek bir gayretle el ele verdiren ve saltanat ihtirasi
yerine, feragat, fedakârlik ve basirete götüren bir metod takip etmelerinin
sebebi nedir? Ileride tafsilatli bir sekilde anlatilinca görülecegi gibi, Osman
Gazi de kendisine yurt ve istiklâl veren Selçuklu sultanina karsi ayni
hassasiyeti göstermis, o, hayatta bulundugu müddetçe istiklâlini ilân etmemisti.
Böylece o, edep ve irfani, sahsî ve nazarî kaliplar halinde birakmayip devlet
bünyesinde de ifadesini bulan bir anlayis olarak cemiyete mal
olmustu.
