KARAMAN SEFERI
Her firsatta, Osmanlilara karsi hasmâne (düsmanca) bir tavir
içine giren Karaman Beyligi, yasadigi müddetçe, Osmanli Devleti'ne karsi mümkün
olabilen bütün fenaliklari yapmis, "Hiristiyanligi takviye ederek Müslümanligi
zaafa götürmeye" çalismisti. Yildirim Bâyezid'in müthis pençesi altinda bir an
ezilmeye mahkum olan bu beylik, Yildirim ile Timur (Timur-i bî-nûr) arasindaki mücadele
ve Yildirim'in maglubiyeti ile sonuçlanan Ankara Savasi'ndan sonra tekrar meydana
çikarak, gerek Çelebi Sultan Mehmed zamaninda, gerekse Ikinci Murad dönemlerinde
durmadan Osmanlilar aleyhinde faaliyette bulunmustu. Fâtih'in, küçük yasta tahta
çikmasini firsat bilen bu beylik, Orta Anadolu'da yine bir gaile meydana getirmeye
çalismis ise de, genç hükümdarin çok sür'atli hareket edisi, buna imkân
birakmamisti. Ancak, Fâtih biliyordu ki, Karamanlilar, bir firsat vukuunda tekrar ortaya
çikacaklardi.
Gerçekten, genç hükümdarin ilk gailesi, yine
Karamanoglu'nun, Anadolu'daki diger beyliklerle elele vererek bir talih denemesine daha
kalkismasi olmustu. karamanoglu Ibrahim Bey, bu defa da saltanat degisikliginden istifade
etmek istedi. Bu yoldaki gâye ve düsüncesini gerçeklestirebilmek için de Venedik
Cumhuriyeti ile bir anlasma yapti. Alaiye'ye giderek Venediklilerle irtibat kurmak
istedigi gibi, Anadolu beylerinin ogullarindan bazilarina da kuvvet vererek onlari,
Osmanli hududlari içine gönderdi. Bunlar, Germiyan, Aydin ve Mentese beylikleri idi.
Kaynaklarimiz bu konuda su bilgiyi verirler: Karamanoglu,
birkaç haramzâde tutup, her birini bir taifeye serdar edüp, biri Germiyanogludur diye
Kütahya üzerine, biri Menteseogludur diye Mentese yöresine, biri de Aydinogludur diye
Aydin vilayetine göndermisti. Bunlar, o vilayetleri talan edüp halka karsi olmadik
iskenceler yapip, salginlar saldilar. Kendisi de edepsizlik ve sirrette yardimcilari olan
adamlari ile Alaiye üzerine yürümüstü. O günlerde Özgüroglu Isa Bey, Anadolu
Beylerbeyi idi. Karamanoglu'nun uygunsuz davranislarini ve cezalandirilmasi gereken
islerini tahta (Pâdisah) arzetmis, Karaman'la savasmak için izin istemisti. Genç
hükümdar, Isa Bey'in böyle zor bir hizmeti basaramayacagini düsünerek onu görevinden
alir. Bosalan bu göreve Vezir Ishak Pasa'yi tayin eder. Anadolu Beylerbeyi olan Ishak
Pasa, bas kaldiran bu kalabaligi dagitmak üzere öncü olarak gönderilir. Pâdisahin
kendisi de devlet ve ikballe Gelibolu Bogazi'ndan geçip Bursa'ya gelir.
Genç hükümdar, Karamanoglu Ibrahim Bey'in, bu faaliyetleri
ile kendisine bagli olan Aksehir, Beysehir ve Seydisehir gibi yerleri isgal etmesi
üzerine, ilk seferini Karamanoglu üzerine yapmak zorunda kaldi. Bu arada bir taarruza
maruz kalmamak için Rumeli Beylerbeyi olan Dayi Karaca Pasa'yi, Rumeli askeri ile
Sofya'da birakti. Sultan Mehmed, Ishak Pasa'yi Karaman'a dogru gönderirken, kendisi de
onu takip etmeye basladi. Bursa yolu ile Karaman topraklari üzerine hareket ettigi zaman,
veraset iddia ederek ayaklanmis olanlarin tamaminin Karaman'a iltica ettiklerini
isitmisti. Yasli Ibrahim Bey ise artik her seyden ümidini kesmisti. Isyan için
kiskirttigi bütün elemanlar, hareketten kalmis, Fâtih'in geldigi yerlerde de halkin ona
tabi oldugunu görmüstü. Bu durum karsisinda Taseli daglarina çekilmek zorunda kalan
Ibrahim Bey, oradan, suçunun bagislanmasini istemek ve barisi saglamak üzere bir
mektupla Molla Veli'yi pâdisaha gönderir. Ayrica, sulhun yapilabilmesine tavassutta
bulunmalari için pâdisahin vezirlerine çok miktarda hediyeler yollamisti. Filhakika
vezirlerin "ve ulema ve eimme ve mesayih"in sefaatiyle pâdisah sulha razi oldu.
Yapilan anlasmaya göre Aksehir, Beysehir ve Seydisehir tekrar Osmanlilara birakiliyor,
seferlerde de bir miktar Karaman askeri bulundurulacagi taahhüd ediliyordu. Yine bu
anlasmaya göre Ibrahim Bey, kizini da pâdisaha verecekti. Fakat Fâtih'in böyle bir
evliliginin olduguna dair kaynaklarimizda bir bilgiye tesadüf edilememektedir.
Öyle anlasiliyor ki, ta Edirne'den kalkarak Anadolu
ortalarina kadar gelen pâdisahin, Karamanoglu isine bir son vermeden barisa riza
göstermesi, vezirlerin sefaatinin bir sonucu olmasa gerekir. Ç ünkü her firsatta,
Osmanliya karsi olan düsmanligini açiga çikaran ve düsmanca hareketlerde bulunan
Karamanoglu için Fâtih, hiç te iyi düsünmüyordu. Onun, Karamanoglu hakkinda:
"Bizümle saltanat lafin idermis ol Karamanî
Huda fursat verirse ger kara yire karam âni"
demesi, onun Karamanoglu hakkinda nasil düsündügünü
göstermektedir. Zaten o, Karaman Beyligi'ni ortadan kaldirmak emeli ile sefere çikmisti.
Bu durumda, ele geçen bu firsat aninda onu ortadan kaldirmasi gerekirken, birdenbire
barisçi bir sekilde hareket etmesinin elbette bir sebebi olmalidir. Gerçekten de
hadiseler, Karaman seferinde zaman kayb etmesine müsait görünmüyordu. Çünkü en
küçük firsatlardan bile faydalanmayi ihmal etmeyen Bizans, yine kipirdanmaya
baslamisti. Zira, daha önceki anlasmaya göre, kendilerine Çorlu'dan berisi birakilmis
ise de Bizanslilar, bu sefer esnasinda Fâtih'i rahat birakmamislar ve ortada bir sebep
yokken onu tehdid etmek istemislerdi. Bunu da Osmanli ordusunun Frikya'da bulundugu bir
sirada, elçilerin ordugaha gelmesi ile açikça ortaya koymuslardi. Bu sartlar altinda
genç hükümdar, Karamanoglu'nun tekliflerini yeterli bulmak zorunda kaldigi için barisa
riza göstermisti. Çünkü o, hem Bizans'in uygunsuz bir zamanda harekete geçip taht ve
saltanat müddeisi olan Orhan'i serbest birakmasindan, hem de Hiristiyan dünyayi onun
aleyhinde harekete geçirmesinden endise ediyordu. Ayrica o, Istanbul'un fethi hakkindaki
ulvî tasavvurlarini endisesiz bir sekilde tatbikten baska bir sey düsünmüyordu. Bunun
için de karada ve denizde bütün komsulari ile baris durumunda bulunmak, Sultan Mehmed
için önemli ve gerekli idi.
Karaman seferinden dönüp Bursa'ya yaklastigi sirada
yeniçeriler hünkari karsilayip ilk seferi oldugu için töre geregi sefer bahsisi
istediler. Pâdisah, Sehabeddin Pasa ve Turahan Bey'in tavsiyesiyle on kese akça
verilmesini emrettiyse de onlarin bu sekildeki hareket ve cür'etleri, canini sikmisti. Bu
yüzden birkaç gün sonra Yeniçeri Agasi Dogan Bey'i azletti. Yayabasilarini da asker
arasinda disiplini saglayamadiklarindan dolayi dövdürterek Yeniçeri Agaligi'na Mustafa
Bey'i tayin etti.
Genç hükümdar, Karaman seferi dönüsünde Bursa'ya
geldikten sonra Anadolu Beylerbeyi olarak tayin ettigi ishak Pasa'yi, Mentese Beyligi'ne
göndermisti. Ishak Pasa, Menteseogullarindan Ahmed Bey'in oglu Ilyas Bey üzerine gitmis,
onun agir isiten kulagina hiç olmazsa görmek suretiyle, onun anlayacagi sekilde sözleri
okuyup, dilâverliginin geregi olarak kendisini, adi geçen ülkeden atmaya niyetlenmisti.
Ishak Pasa'ya karsi tutunamayacagini anlayan Ilyas Bey, Rodos'a kaçmisti. O ana kadar
Ankara'da oturmakta olan Anadolu Beylerbeyileri bundan böyle Kütahya'yi merkez
edindiler. Solakzâde, gerek Bursa'daki olay, gerekse Mentese konusunda su bilgileri
vermektedir:
"Sulhtan (baris) sonra azimetlerini Bursa yönüne
çevirdiler. Sehre yakin geldiklerinde, Yeniçeri alay baglayip, saadetli pâdisahtan
bahsis ricasinda bulundular. Sehabeddin Pasa ile Turahan Bey, yeniçerinin durmalarinin
sebebini beyan eyleyince, ihsan için on kese akça ferman buyurdular. Lakin bu uygunsuz
hareket, pâdisahin hatirinda kirginliga yol açti. Birkaç gün geçtikten sonra, agalari
mesabesinde olan Sekbanbasi Kazanci Dogan Bey, iyi bir sekilde dövüldükten sonra azl
olundu. Agaliga, Mustafa Bey adinda akilli ve yigit birisi getirildi. Bütün yayabasilar
ve dabcilar dayaktan geçti. Bursa'ya dahil olduklari gün, Anadolu Beylerbeyisi Ishak
Pasa'yi Mentese iline gönderdi. Böylece Mentese oglu Ilyas Bey, bu vilayetten
çikarildi. Rodos adasina kaçti. Tasarrufu altinda olan memleketlerini ele geçirme
yoluna gittiler. O zamana kadar Anadolu Beylerbeyileri, Ankara'da oturmakta idiler. Ishak
Pasa'dan sonra bugün de oldugu gibi Kütahya'da sakin olmalari kanun haline geldi.
Her firsatta, Osmanlilara karsi hasmâne (düsmanca) bir tavir
içine giren Karaman Beyligi, yasadigi müddetçe, Osmanli Devleti'ne karsi mümkün
olabilen bütün fenaliklari yapmis, "Hiristiyanligi takviye ederek Müslümanligi
zaafa götürmeye" çalismisti. Yildirim Bâyezid'in müthis pençesi altinda bir an
ezilmeye mahkum olan bu beylik, Yildirim ile Timur (Timur-i bî-nûr) arasindaki mücadele
ve Yildirim'in maglubiyeti ile sonuçlanan Ankara Savasi'ndan sonra tekrar meydana
çikarak, gerek Çelebi Sultan Mehmed zamaninda, gerekse Ikinci Murad dönemlerinde
durmadan Osmanlilar aleyhinde faaliyette bulunmustu. Fâtih'in, küçük yasta tahta
çikmasini firsat bilen bu beylik, Orta Anadolu'da yine bir gaile meydana getirmeye
çalismis ise de, genç hükümdarin çok sür'atli hareket edisi, buna imkân
birakmamisti. Ancak, Fâtih biliyordu ki, Karamanlilar, bir firsat vukuunda tekrar ortaya
çikacaklardi.
Gerçekten, genç hükümdarin ilk gailesi, yine
Karamanoglu'nun, Anadolu'daki diger beyliklerle elele vererek bir talih denemesine daha
kalkismasi olmustu. karamanoglu Ibrahim Bey, bu defa da saltanat degisikliginden istifade
etmek istedi. Bu yoldaki gâye ve düsüncesini gerçeklestirebilmek için de Venedik
Cumhuriyeti ile bir anlasma yapti. Alaiye'ye giderek Venediklilerle irtibat kurmak
istedigi gibi, Anadolu beylerinin ogullarindan bazilarina da kuvvet vererek onlari,
Osmanli hududlari içine gönderdi. Bunlar, Germiyan, Aydin ve Mentese beylikleri idi.
Kaynaklarimiz bu konuda su bilgiyi verirler: Karamanoglu,
birkaç haramzâde tutup, her birini bir taifeye serdar edüp, biri Germiyanogludur diye
Kütahya üzerine, biri Menteseogludur diye Mentese yöresine, biri de Aydinogludur diye
Aydin vilayetine göndermisti. Bunlar, o vilayetleri talan edüp halka karsi olmadik
iskenceler yapip, salginlar saldilar. Kendisi de edepsizlik ve sirrette yardimcilari olan
adamlari ile Alaiye üzerine yürümüstü. O günlerde Özgüroglu Isa Bey, Anadolu
Beylerbeyi idi. Karamanoglu'nun uygunsuz davranislarini ve cezalandirilmasi gereken
islerini tahta (Pâdisah) arzetmis, Karaman'la savasmak için izin istemisti. Genç
hükümdar, Isa Bey'in böyle zor bir hizmeti basaramayacagini düsünerek onu görevinden
alir. Bosalan bu göreve Vezir Ishak Pasa'yi tayin eder. Anadolu Beylerbeyi olan Ishak
Pasa, bas kaldiran bu kalabaligi dagitmak üzere öncü olarak gönderilir. Pâdisahin
kendisi de devlet ve ikballe Gelibolu Bogazi'ndan geçip Bursa'ya gelir.
Genç hükümdar, Karamanoglu Ibrahim Bey'in, bu faaliyetleri
ile kendisine bagli olan Aksehir, Beysehir ve Seydisehir gibi yerleri isgal etmesi
üzerine, ilk seferini Karamanoglu üzerine yapmak zorunda kaldi. Bu arada bir taarruza
maruz kalmamak için Rumeli Beylerbeyi olan Dayi Karaca Pasa'yi, Rumeli askeri ile
Sofya'da birakti. Sultan Mehmed, Ishak Pasa'yi Karaman'a dogru gönderirken, kendisi de
onu takip etmeye basladi. Bursa yolu ile Karaman topraklari üzerine hareket ettigi zaman,
veraset iddia ederek ayaklanmis olanlarin tamaminin Karaman'a iltica ettiklerini
isitmisti. Yasli Ibrahim Bey ise artik her seyden ümidini kesmisti. Isyan için
kiskirttigi bütün elemanlar, hareketten kalmis, Fâtih'in geldigi yerlerde de halkin ona
tabi oldugunu görmüstü. Bu durum karsisinda Taseli daglarina çekilmek zorunda kalan
Ibrahim Bey, oradan, suçunun bagislanmasini istemek ve barisi saglamak üzere bir
mektupla Molla Veli'yi pâdisaha gönderir. Ayrica, sulhun yapilabilmesine tavassutta
bulunmalari için pâdisahin vezirlerine çok miktarda hediyeler yollamisti. Filhakika
vezirlerin "ve ulema ve eimme ve mesayih"in sefaatiyle pâdisah sulha razi oldu.
Yapilan anlasmaya göre Aksehir, Beysehir ve Seydisehir tekrar Osmanlilara birakiliyor,
seferlerde de bir miktar Karaman askeri bulundurulacagi taahhüd ediliyordu. Yine bu
anlasmaya göre Ibrahim Bey, kizini da pâdisaha verecekti. Fakat Fâtih'in böyle bir
evliliginin olduguna dair kaynaklarimizda bir bilgiye tesadüf edilememektedir.
Öyle anlasiliyor ki, ta Edirne'den kalkarak Anadolu
ortalarina kadar gelen pâdisahin, Karamanoglu isine bir son vermeden barisa riza
göstermesi, vezirlerin sefaatinin bir sonucu olmasa gerekir. Ç ünkü her firsatta,
Osmanliya karsi olan düsmanligini açiga çikaran ve düsmanca hareketlerde bulunan
Karamanoglu için Fâtih, hiç te iyi düsünmüyordu. Onun, Karamanoglu hakkinda:
"Bizümle saltanat lafin idermis ol Karamanî
Huda fursat verirse ger kara yire karam âni"
demesi, onun Karamanoglu hakkinda nasil düsündügünü
göstermektedir. Zaten o, Karaman Beyligi'ni ortadan kaldirmak emeli ile sefere çikmisti.
Bu durumda, ele geçen bu firsat aninda onu ortadan kaldirmasi gerekirken, birdenbire
barisçi bir sekilde hareket etmesinin elbette bir sebebi olmalidir. Gerçekten de
hadiseler, Karaman seferinde zaman kayb etmesine müsait görünmüyordu. Çünkü en
küçük firsatlardan bile faydalanmayi ihmal etmeyen Bizans, yine kipirdanmaya
baslamisti. Zira, daha önceki anlasmaya göre, kendilerine Çorlu'dan berisi birakilmis
ise de Bizanslilar, bu sefer esnasinda Fâtih'i rahat birakmamislar ve ortada bir sebep
yokken onu tehdid etmek istemislerdi. Bunu da Osmanli ordusunun Frikya'da bulundugu bir
sirada, elçilerin ordugaha gelmesi ile açikça ortaya koymuslardi. Bu sartlar altinda
genç hükümdar, Karamanoglu'nun tekliflerini yeterli bulmak zorunda kaldigi için barisa
riza göstermisti. Çünkü o, hem Bizans'in uygunsuz bir zamanda harekete geçip taht ve
saltanat müddeisi olan Orhan'i serbest birakmasindan, hem de Hiristiyan dünyayi onun
aleyhinde harekete geçirmesinden endise ediyordu. Ayrica o, Istanbul'un fethi hakkindaki
ulvî tasavvurlarini endisesiz bir sekilde tatbikten baska bir sey düsünmüyordu. Bunun
için de karada ve denizde bütün komsulari ile baris durumunda bulunmak, Sultan Mehmed
için önemli ve gerekli idi.
Karaman seferinden dönüp Bursa'ya yaklastigi sirada
yeniçeriler hünkari karsilayip ilk seferi oldugu için töre geregi sefer bahsisi
istediler. Pâdisah, Sehabeddin Pasa ve Turahan Bey'in tavsiyesiyle on kese akça
verilmesini emrettiyse de onlarin bu sekildeki hareket ve cür'etleri, canini sikmisti. Bu
yüzden birkaç gün sonra Yeniçeri Agasi Dogan Bey'i azletti. Yayabasilarini da asker
arasinda disiplini saglayamadiklarindan dolayi dövdürterek Yeniçeri Agaligi'na Mustafa
Bey'i tayin etti.
Genç hükümdar, Karaman seferi dönüsünde Bursa'ya
geldikten sonra Anadolu Beylerbeyi olarak tayin ettigi ishak Pasa'yi, Mentese Beyligi'ne
göndermisti. Ishak Pasa, Menteseogullarindan Ahmed Bey'in oglu Ilyas Bey üzerine gitmis,
onun agir isiten kulagina hiç olmazsa görmek suretiyle, onun anlayacagi sekilde sözleri
okuyup, dilâverliginin geregi olarak kendisini, adi geçen ülkeden atmaya niyetlenmisti.
Ishak Pasa'ya karsi tutunamayacagini anlayan Ilyas Bey, Rodos'a kaçmisti. O ana kadar
Ankara'da oturmakta olan Anadolu Beylerbeyileri bundan böyle Kütahya'yi merkez
edindiler. Solakzâde, gerek Bursa'daki olay, gerekse Mentese konusunda su bilgileri
vermektedir:
"Sulhtan (baris) sonra azimetlerini Bursa yönüne
çevirdiler. Sehre yakin geldiklerinde, Yeniçeri alay baglayip, saadetli pâdisahtan
bahsis ricasinda bulundular. Sehabeddin Pasa ile Turahan Bey, yeniçerinin durmalarinin
sebebini beyan eyleyince, ihsan için on kese akça ferman buyurdular. Lakin bu uygunsuz
hareket, pâdisahin hatirinda kirginliga yol açti. Birkaç gün geçtikten sonra, agalari
mesabesinde olan Sekbanbasi Kazanci Dogan Bey, iyi bir sekilde dövüldükten sonra azl
olundu. Agaliga, Mustafa Bey adinda akilli ve yigit birisi getirildi. Bütün yayabasilar
ve dabcilar dayaktan geçti. Bursa'ya dahil olduklari gün, Anadolu Beylerbeyisi Ishak
Pasa'yi Mentese iline gönderdi. Böylece Mentese oglu Ilyas Bey, bu vilayetten
çikarildi. Rodos adasina kaçti. Tasarrufu altinda olan memleketlerini ele geçirme
yoluna gittiler. O zamana kadar Anadolu Beylerbeyileri, Ankara'da oturmakta idiler. Ishak
Pasa'dan sonra bugün de oldugu gibi Kütahya'da sakin olmalari kanun haline geldi.
