LÂLE DEVRI
Pasarofça Antlasmasi neticesinde ortaya çikan barisi iyi kullanmak isteyen
Osmanlilar, artik Avrupa karsisinda savunma durumunda kalacagini anladigindan,
Balkanlardaki sinir kalelerini tahkim etme, bölge halkini yaninda tutmak için vergileri
azaltma siyaseti uygulamaya agirlik vermekteydi. Damat Ibrahim Pasa, Osmanlilara
üstünlük kurmus olan Avrupa'yi her yönüyle tanimak için Avrupa baskentlerine
elçiler göndertti. 1718-1730 yillari arasindaki bu dönem, sanatta lâle motifinin
islenmesi sebebiyle "Lâle Devri" adiyla anilmaktadir. Bu dönemde matbaa
açilmasi, çini ve kumas fabrikasi kurulmasi gibi bazi müspet yenilikler yapilmissa da,
III. Ahmet ve saray çevresinin sasali eglenceleri ve harcamalari huzursuzlugu
artirmaktaydi. Damat Ibrahim Pasa'nin, Iran'a karsi baslatilan savasta (1722) kesin netice
alamamasi ve uzayan savas esnasinda Tebriz'in sadrazamin gizli emriyle Iran'a terk
edildigi haberi, muhalefetin harekete geçmesine yetti.
Patrona Halil Ayaklanmasi'nin patlak vermesiyle bu dönem sona eriyordu. Damat
Ibrahim Pasa ve yakinlariyla Sultan III. Ahmet asiler tarafindan katledildiler (1730)Bu
olayin ardindan III. Ahmet'in yegeni I.Mustafa hükümdarliga getirildi. (1730-1754).
Kafkaslardaki sinir olaylarini bahane eden Rusya, Kirim Tatarlarina karsi büyük bir
saldiri baslatti. Azak ve Bahçesaray Ruslarin eline geçti (1739). Fransa'nin da
tesvikiyle Osmanlilar, Rusya'ya karsi savas ilân etti. Rusya'nin yaninda savasa katilan
Avusturya da, Eflâk ve Bogdan'a girmisti. Osmanlilar iki cephede de büyük basarilar
kazandilar. Prusya, Fransa ve Isveç'in Osmanlilara yakinlasmasi, Osmanlilar karsisinda
ummadiklari bir yenilgi tadan Rusya ve Avusturya'yi baris yapmaya zorladi. Bu savas
sirasinda tekrar Osmanlilarin eline geçen Belgrat'ta bir anlasma imzalandi (18 Eylül
1739). Belgrat Anlasmasiyla, Avusturya, Pasarofça barisiyla elde ettikleri tüm
topraklardan geri çekildiler. Ruslar da Azak'i terkederek bölgedeki kiyi ve deniz
ticaretinin Osmanli gemileriyle yapilmasini kabul etti. Bu anlasma geçici de olsa
Osmanlilarin toparlanmasini saglamistir. Savasta Türklerin tarafini tutan Fransa'yla,
Kanuni döneminde taninan imtiyazlari genisleten ve süre tahdidi koymayan yeni bir
kapitülâsyon antlasmasi imzalanmistir (1740). Damat Ibrahim Pasa zamaninda baslayan Iran
savaslari Lâle Devri'nden sonra da devam etmekteydi. Ruslar, çöküs dönemine giren
Safavilerin elindeki Azerbaycan ve Dagistan'i isgal etmislerdi.
Sirvan halkinin talebi üzerine Osmanlilar duruma müdahale etmis, iki ülke
arasinda çikabilecek savas Fransa'nin araya girmesiyle önlenmisti. Rusya'nin kuzeydeki
isgaline karsin Osmanlilar da Güney Azerbaycan'i topraklarina kattilar. Sah Tahmasp
1732'de Osmanlilar ile baris yapti. Bu durumu kabullenemeyen Afsar Nadir Bey, Sah
Tahmasp'i devirerek kendi hâkimiyetini ilan etti (1736). Osmanlilar bazi topraklari Nadir
Han'a birakmaya razi oldu. Her iki taraf için de yipratici olan bu uzun savaslar, Kasr-i
Sirin antlasmasiyla çizilen sinirlarin aynen kabul edildigi 1746 anlasmasiyla son
bulmustur.
I.Mahmut döneminde, basarili savaslarin yani sira, ordu içinde de yeni
düzenlemelere gidilmistir. Aslen Fransiz olup Osmanli hizmetine girerek beylerbeyi olan
Ahmet Pasa, Humbaraci Ocagi'ni kurarak (1734), bati savas tekniklerini burada hayata
geçirmis idi. I.Mahmut'un üvey kardesi III.Osman'in (1754-1757) yerine geçen, amcaoglu
III. Mustafa (1757-1773) zamaninda da ordu içerisinde bazi islahatlar devam
ettirilmistir. Nitekim onun döneminde Tophane islah edilerek yeni ve güçlü toplar
dökülmüs, donanma yenilenmistir. Ancak, Rusya ile baslayan harpler bu yeniliklerin
yeterli olmadigini gösterecektir.
